Zrzeszenie Związków Zawodowych
Służby Celnej RP
ZZZSC-10-11/06
Stanowisko w sprawie przekazanych w dniu 14.02.2006 roku przez Szefa Służby Celnej materiałów dotyczących reorganizacji Służby Celnej i administracji skarbowej.
I. Stanowisko w sprawie materiału opracowanego przez zespół do spraw usprawnienia funkcjonowania administracji skarbowej.
1.W ustawie o kontroli skarbowej proponuje się dodanie punktu ustanawiającego służbom skarbowym uprawnienia z zakresu kontroli zgodności z prawem przywozu towarów dopuszczonych do obrotu na polskim obszarze celnym lub mających inne przeznaczenie celne oraz wywozu za granicę, a także kontrola i ujawnianie towarów nielegalnie wprowadzonych na polski obszar celny oraz uprawnienia z zakresu szczególnego nadzoru podatkowego z jednoczesną propozycją wykreślenia w ustawie o Służbie Celnej rozdziału 1b „Kontrola celna”. Powyższe w powiązaniu z planowanym przeniesieniem do administracji skarbowej kompetencji w zakresie podatku akcyzowego i kontroli gier, a w ustawie o Centralnym Biurze Antykorupcyjnym planowanym wykreśleniem z ustawy o Służbie Celnej rozdziału 1c. „Czynności operacyjno-rozpoznawcze” oraz rozdziału 1d. „Zasady użycia środków przymusu bezpośredniego” daje obraz całkowitego demontażu Służby Celnej. Poprzez wprowadzenie planowanych zmian pozbawi się Służbę Celną uregulowań będących podstawą jej funkcjonowania. Służba Celna nie będzie mogła podejmować nawet takich podstawowych czynności jak :
- podejmowanie czynności z zakresu kontroli celnej wobec towaru znajdującego się na terytorium kraju w celu ustalenia, czy towar został wprowadzony na obszar celny Wspólnoty Europejskiej, zgodnie z przepisami prawa.
- kontrola dokumentów, przetwarzanie danych,
- kontrola księgowości,
- dokonywanie oględzin towarów,
- badanie towarów, pobieranie próbek, przeprowadzanie rewizji celnej,
- zatrzymywanie i kontrolowanie środków transportu,
- przeszukiwanie osób i pomieszczeń, nakładanie zamknięć celnych,
- dokonywanie kontroli dokumentów pocztowych
- przeprowadzania kontroli celnej poza siedzibą Urzędu Celnego itp.
Po wprowadzeniu powyższych zmian dojdzie do całkowitej blokady i paraliżu Służby Celnej która zupełnie przestanie funkcjonować. Ponadto na podkreślenie zasługuje fakt, że od dnia akcesji pojecie polskiego obszaru celnego nie funkcjonuje, o jakim więc obszarze celnym mówią autorzy projektu?. .
2.W wyniku wdrożenia zmian zaproponowanych przez zespół do spraw usprawnienia funkcjonowania administracji skarbowej dojdzie do sytuacji w której sprawy związane z podatkiem akcyzowym załatwiane będą przez kilka różnych organów:
- w zależności od rodzaju podatnika organem w zakresie akcyzy będzie albo naczelnik urzędu skarbowego właściwy ze względu na siedzibę podatnika, albo właściwy ze względu na miejsce prowadzenia działalności, a w II instancji dyrektor izby skarbowej,
- zezwolenia na prowadzenie składu podatkowego wydawał będzie dyrektor urzędu kontroli skarbowej,
- w przypadku towarów importowanych sprawdzenie, właściwe naliczenie akcyzy w zgłoszeniu celnym oraz jej pobór i wpłacenie na rachunek urzędu skarbowego będzie należało do zadań organów celnych
- szczególny nadzór podatkowy sprawowany będzie przez bliżej nie sprecyzowane komórki kontroli skarbowej
- w przypadku nabycia wewnątrzwspólnotowego towarów akcyzowych niezharmonizowanych podatnik deklarację składać będzie w urzędzie skarbowym,
- w przypadku przywozu towarów akcyzowych zharmonizowanych podatnik deklarację składać będzie w urzędzie kontroli skarbowej,
- wydawania i sprzedaży znaków akcyzy dokonywać będą wyznaczeni przez ministra właściwego do spraw finansów publicznych dyrektorzy urzędów kontroli skarbowej
Z powyższego wynika, że sprawami związanymi z akcyzą zajmować się będą wszystkie organa fiskalne państwa. Jest to całkowite zaprzeczenie hasła głoszonego przy planowaniu w/w reorganizacji, że chodzi tu o ułatwienie podatnikowi załatwiania spraw podatkowych przez umieszczenie ich w jednym organie - organie skarbowym. Takie uzasadnianie propozycji wprowadzenia zmian jest kłamliwe, gdyż faktycznie sprawy związane z akcyzą będą załatwiane przez rożne organy administracji skarbowej oraz przez organa celne. Wprowadzenie proponowanych zmian doprowadzi do dezorientacji podatnika, który właśnie obecnie może załatwić sprawy akcyzowe w jednym organie - organie celnym.
Wprowadzenie tak zaproponowanej reorganizacji spowoduje jedynie chaos i pociągnie za sobą zbędne koszty.
3. Analizując brzmienie rozdziału 3b jaki proponuje się dodać do ustawy o kontroli skarbowej warto ustosunkować się do zmian zawartych w art. 35h. Otóż autorzy tej zmiany chcą wprowadzić zasadę, iż rozpoczęcie produkcji lub obrotu wyrobami objętymi szczególnym nadzorem podatkowym stanowi wytwarzanie lub obrót, o którym mowa w art. 29 pkt 4 kks, czyli będą to wyroby, których posiadanie jest zabronione.
Taka zmiana spowoduje znaczne utrudnienie w prowadzonych postępowaniach karnych skarbowych. Nawet w sytuacjach, gdy sprawca popełni wykroczenie skarbowe lub będzie chciał dobrowolnie poddać się odpowiedzialności nie będzie mógł liczyć na odstąpienie od przepadku. Obecnie przy wykroczeniach skarbowych nie ma obligatoryjnego przepadku przedmiotów. W sytuacji, gdy proponowana zmiana weszłaby w życie dotychczas istniejące w Kodeksie karnym skarbowym rozwiązania przestałyby obowiązywać. Sąd za każdym razem musiałby orzekać przepadek zatrzymanego towaru nawet, jeśli nie należałby on do właściciela a to nie jest już zgodne z Konstytucją. Rodzi się również pytanie, czy w zamyśle autorów np. alkohol przemycony i alkohol nielegalnie wytworzony w kraju będzie miał status przedmiotu, którego posiadanie jest zabronione, czy też w pierwszym przypadku będzie to towar podlegający należnościom przywozowym. W opinii związków zawodowych proponowane (niekompletne) rozwiązanie nie powinno być wprowadzane poprzez zmianę ustawy o kontroli skarbowej, lecz poprzez zmianę kodeksu karnego skarbowego, który ma kompleksowo regulować kwestie odpowiedzialności sprawców przestępstw i wykroczeń skarbowych.
4.Przedstawione przez zespół do spraw usprawnienia funkcjonowania administracji skarbowej uzasadnienie proponowanych zmian co najmniej mija się z rzeczywistością. Jako argumenty mające przemawiać za przeniesieniem akcyzy, kontroli gier i szczególnego nadzoru podatkowego do administracji skarbowej w uzasadnieniu przedstawia się:
a) „stworzenie jednolitego i spójnego systemu podatkowego” - podczas gdy wprowadzenie proponowanych zmian doprowadzi do rozrzucenia kompetencji w powyższym zakresie na różne organa administracji skarbowej nie posiadającej rozbudowanych systemów informatycznych a także na służbę celną. Z pewnością nie jest to element prowadzący do stworzenia jednolitego i spójnego systemu podatkowego. To waśnie obecne usytuowanie spraw akcyzowych w organach celnych wyposażonych we współdziałające ze sobą systemy informatyczne kompatybilne z systemami funkcjonującymi w UE, tworzy spójny i jednolity system, który nie powinien być rozbijany.
b)”poprawa efektywności w powiązaniu z polepszeniem trafności typowania.” Na poparcie tego argumentu w uzasadnieniu powołuje się na wprowadzaną w administracji skarbowej „strategię zarządzania ryzykiem zewnętrznym”, podczas gdy służba celna od dawna posiada działające wyspecjalizowane komórki ds. zarządzania ryzykiem. Komórki te należą do najlepiej wyposażonych komórek organizacyjnych administracji celnej w szczególności w zakresie posiadanego sprzętu komputerowego oraz przygotowania zawodowego pełniących w nich służbę funkcjonariuszy celnych (od czasu wejścia Polski do wspólnoty UE wzmocniono obsadę kadrową komórek zarządzania ryzykiem zatrudniając min. osoby z doświadczeniem w prowadzeniu analiz ekonomicznych oraz informatyków). Dobrze funkcjonująca analiza ryzyka, wychodząc naprzeciw zasadzie swobody prowadzenia działalności gospodarczej, pozwala na właściwe ukierunkowanie sił i środków kontrolnych na te obszary sfery gospodarczej, które zagrożone są największym ryzykiem. W Służbie Celnej istnieje całościowy system Analizy Ryzyka realizowany przez wyodrębnione komórki organizacyjne wykorzystujące m.in. dane zawarte w Systemie Obsługi Zgłoszeń Celnych Celina (za pośrednictwem modułu INTER DB Profil) czy zawarte w systemie ZEFIR poprzez aplikację InterDB-Stat i kostki olap.
c) „umiejscowienie w jednej służbie rozliczenia zazębiających się wzajemnie podatków, co poprawi dostęp do informacji i ich przepływ.” Na poparcie tego argumentu stwierdza się, że podatek akcyzowy nie pozostaje bez wpływu na prawidłowość ustalania podstawy opodatkowania innych podatków. Nie jest to trafny argument, a uzasadnienie do niego jest błędne chociażby z tego względu, że część spraw dotyczących naliczania i poboru podatku akcyzowego (dotyczącego importu) w dalszym ciągu pozostanie w Służbie Celnej. Brak jest przeciwwskazań aby całość spraw dotyczących akcyzy pozostawała w Służbie Celnej. Dotychczasowy sposób wykonywania przez Służbę Celną obowiązków z zakresu akcyzy nie wpływał negatywnie na prawidłowość ustalania podstawy opodatkowania innych podatków, a wręcz przeciwnie niejednokrotnie wynikiem kontroli podejmowanych przez Służbę Celną było ujawnienie prób uniknięcia przez podatników opłacenia podatku akcyzowego, a tym samym udaremnienie pomniejszenia podstawy opodatkowania innych podatków. W celu pełniejszego dostępu do informacji, pomiędzy dyrektorami izb celnych a dyrektorami izb skarbowych podpisane zostały stosowne umowy określające zasady i sposób wymiany informacji, a koordynacja działań administracji skarbowej i służby celnej może odbywać się na szczeblu Wojewódzkich Kolegiów Skarbowych.
d) „pełniejsze wykorzystanie uzupełniających się baz danych systemu VIES - prowadzonego dla potrzeb VAT oraz bazy danych SEED.” Ten argument także nie jest trafny gdyż służba celne posiada bardziej rozbudowane systemy baz danych dostosowanych także do gromadzenia danych z zakresu akcyzy, gdzie podczas ponad dwuletniego wykonywania zadań akcyzowych dokonano wielu wpisów, których nie można przenieść do wskazanych powyżej systemów skarbowych. Do systemów informatycznych funkcjonujących w służbie celnej wykorzystywanych do gromadzenia danych z zakresu akcyzy należą:
- System SEED - wspomaga administracje wszystkich państw członkowskich Wspólnoty Europejskiej przy realizowaniu funkcji kontrolnych zapewniających prawidłowe stosowanie przepisów dotyczących akcyzy. Jest to elektroniczna baza danych zawierająca rejestr osób, które są uprawnionymi właścicielami składów podatkowych, handlowców zarejestrowanych dla celów podatku akcyzowego, jak również rejestr miejsc, które uzyskały status składów podatkowych.
- Biuro Łącznikowe ds. Akcyzy (ELO) – pełni rolę swoistej centrali, w której każdy podatnik posiadający numer akcyzowy wydany przez organ podatkowy może sprawdzić, np. przed dokonaniem wysyłki wyrobów, czy podatnik akcyzowy w innym państwie członkowskim posiada numer akcyzowy wydany przez właściwe władze państwa członkowskiego. Biuro łącznikowe ds. Akcyzy (ELO) współpracujące z analogicznymi biurami w pozostałych krajach Wspólnoty Europejskiej.
- System MVS – system weryfikacji przemieszczania wyrobów akcyzowych, funkcjonujący w ramach wymiany informacji między państwami UE.
- System EWSE – System Wczesnego Ostrzegania Akcyzowego, funkcjonujący w państwach UE.
- Systemu BACHUS - będzie funkcjonował od 2007r. i będzie monitorował przemieszczanie wyrobów akcyzowych zharmonizowanych w procedurze zawieszenia poboru akcyzy również z wykorzystaniem elektronicznego ADT – Administracyjnego Dokumentu Towarzyszącego. System BACHUS będzie komunikował się z innymi systemami administracji celnej m.in. OSOZ, Celina, NCTS, AES, ECS, ZEFIR i nie będzie powielał funkcjonalności tych systemów. W ramach przygotowywanego przez administrację celną systemu BACHUS będą funkcjonowały ww. systemy.
- System rozliczeń celno-podatkowych i finansowo-księgowych ZEFIR – służy do rozliczania podatku akcyzowego i umożliwia przesyłanie przez podatników elektronicznych deklaracji AKC w formacie xml, przesyłanie informacji o rozliczeniu, wpłatach i terminie płatności do kontrahentów (INFOP) oraz przesyłanie informacji o stanie rozliczenia zabezpieczeń generalnych i ryczałtowych. Moduły „Kasa” i „Obsługa i windykacja należności celnych i podatkowych” tego systemu współpracują z Ogólnopolskim Systemem Obsługi Zabezpieczeń (OSOZ). Dane zawarte w systemie ZEFIR umożliwiają prześledzenie „historii” dokumentu od chwili rejestracji do zakończenia sprawy (sposób rozliczenia wpłaty, czynności podejmowane w celu wyegzekwowania zaległości). Daje to możliwość przeglądu operacji dotyczących danego kontrahenta.
e) „wyeliminowanie sytuacji, w której w ramach jednej służby celnej funkcjonują dwie kategorie pracowników: funkcjonariusze oraz pracownicy korpusu służby cywilnej, często o różnych uprawnieniach i kompetencjach, wykonujących jednak te same zadania.”
Rozwiązaniem powyższej sytuacji nie niosącym za sobą żadnych kosztów i żadnego zamieszania kompetencyjnego może być umożliwienie pracownikom cywilnym przemianowania na funkcjonariuszy celnych na korzystnych warunkach, tym bardziej, że znaczna część pracowników cywilnych już to zrobiła. Ponadto nie może być sytuacji w której niewiele ponad tysiąc pracowników cywilnych w stosunku do ponad 14 tysięcy funkcjonariuszy celnych będzie determinować aż tak daleko idące zmiany w Służbie Celnej.
f) „zwiększenie nadzoru nad dokonywanymi rozliczeniami z zakresu podatku od gier”
Kontrola w zakresie prawidłowości funkcjonowania automatów do gry przed 2003 rokiem należała do kompetencji organów skarbowych i w tym czasie nie mogły się one pochwalić sukcesami w tym zakresie, podczas gdy służba celna w trakcie niewiele ponad dwuletniej działalności w tej materii może pochwalić się likwidacją wielu nielegalnych salonów gier, wykorzystując przy tym informacje operacyjne dostarczane przez działające w niej komórki organizacyjne.
g) „usunięcie istniejącego aktualnie rozdźwięku miedzy zasadniczym celem powołania służb celnych, który determinuje nałożone na nią zadania, a zadaniami SNP - co pośrednio wyeliminuje realne zagrożenie dla realizacji zadań z zakresu SNP jak również podatku akcyzowego”
Powyższy argument jest niezwykle mglisty, mało precyzyjny i kłamliwy. Należy stwierdzić, że brak jest jakiegokolwiek rozdźwięku pomiędzy wykonywaniem przez służbę celną zadań z zakresy szczególnego nadzoru podatkowego (SNP) oraz innymi zadaniami wynikającymi z ustawy o służbie celnej. Wręcz przeciwnie służba celna prowadzi wiele innych działań kontrolnych i operacyjnych, a wyniki tych działań wzajemnie się przenikają i niejednokrotnie są pomocne przy sprawowaniu szczególnego nadzoru podatkowego. Ponadto obrót wyrobami akcyzowymi zharmonizowanymi w procedurze zawieszenia poboru akcyzy posiada szereg punktów wspólnych z procedurami określonymi w przepisach prawa celnego np.
- przemieszczanie wyrobów akcyzowych zharmonizowanych tj. gaz płynny, benzyny specjalne, importowanych, bezpośrednio przemieszczanych do składu podatkowego odbywa się wraz z kartą 8 SAD po uprzednim dopuszczeniu do obrotu przedmiotowego wyrobu,
- w przypadku gdy wyroby akcyzowe zharmonizowane wysyłane są do państw członkowskich przez terytorium państw trzecich w ramach wewnątrzwspólnotowej procedury tranzytu , na podstawie karnetu TIR stosuje się dokumenty określone w przepisach prawa celnego.
Czynności kontrolne, sposób oraz dokumentowanie przemieszczania wyrobów w procedurze zawieszenia w imporcie i eksporcie, a także w nabyciu i dostawie wewnątrzwspólnotowej wzajemnie się przenikają i uzupełniają. Sprawowanie nadzoru przez jeden organ – naczelnika urzędu celnego – zapewnia ciągłość nadzoru i zapobiega powstawaniu ewentualnych luk na etapie przemieszczania wyrobu z granicy Państwa do składów podatkowych.
h) „rozdzielenie komórek które na dzień dzisiejszy mają w ramach jednej służby różne umocowania prawne do realizacji ustawowych zadań, inne podejście, inną mentalność, wreszcie wywodzą się z innej szkoły”
Jest to argumentacja bezzasadna i pozbawiona jakiejkolwiek logiki. To właśnie rygor służby mundurowej jest gwarancją, że należności skarbu państwa z tytułu podatku akcyzowego będą prawidłowo i sprawnie odprowadzane do budżetu, co zostało już udowodnione w toku dotychczasowej działalności służby celnej w tym zakresie . Twierdzenie o „innej mentalności, czy „innej szkole” z jakiej wywodzą się pracownicy cywilni należy uznać jako przytoczone wobec braku faktycznych realnych argumentów. Całkowitym zaprzeczeniem tego argumentu jest fakt, że bardzo wielu pracowników cywilnych, którzy przeszli do służby celnej wraz z kompetencjami akcyzowymi, zdecydowało się na przemianowanie na funkcjonariuszy celnych i nie przeszkadzało im, że jakoby pochodzą z „innej szkoły”. To właśnie pomysły kolejnego przeniesienia akcyzy i szczególnego nadzoru do służb skarbowych prowadzą do powstawania wśród tych osób frustracji i niepewności jutra.
Całkowicie nietrafne są argumenty mówiące o tym, że szczególny nadzór podatkowy w obsadzie pracowników cywilnych umiejscowiony w służbach skarbowych będzie bardziej mobilny, gdyż ogólnie wiadomym jest, że bardziej mobilna i dyspozycyjna jest służba mundurowa, a taką jest przecież służba celna, działająca niejako na rozkaz, gdzie czas pełnienia służby funkcjonariusza celnego jest określony wymiarem jego obowiązków. To właśnie funkcjonariuszy celnych jako funkcjonariuszy mundurowych można, gdy wymagają tego ważne względy służbowe, przenieść do innej miejscowości, innego urzędu, czy zlecić im wykonywanie innych zadań.
Za całkowicie bezzasadne i bezsensowne należy uznać pojawiające się propozycje utworzenia oddzielnych urzędów kontroli akcyzowej. Takie rozwiązanie pociągnęłoby za sobą bardzo poważne koszty i byłoby jedynie zastąpieniem istniejących organów celnych innym nowym organem. Byłoby to niczym nie uzasadnionym mnożeniem organów fiskalnych i kontrolnych oraz zaprzeczeniem szczytnych haseł głoszonych przez rząd RP mówiących o „tanim państwie” przyjaznym dla obywateli i przedsiębiorców.
Na podkreślenie zasługuje fakt, że w przedstawionych propozycjach brak jest jakiejkolwiek wzmianki, czy wraz z kompetencjami do służby skarbowej przeniesieni zostaną także funkcjonariusze celni i pracownicy, a jeśli tak, to na jakich zasadach.
Reasumując należy stwierdzić, że brak jest jakichkolwiek realnych przesłanek przemawiających za powrotnym przeniesieniem kompetencji z zakresu akcyzy, szczególnego nadzoru podatkowego i kontroli gier do administracji skarbowej, a tym bardziej brak jest jakichkolwiek przesłanek przemawiających za tym aby pozbawić służbę celną uprawnień wynikających z kontroli celnej (proponowane uchylenie rozdziału 1b ustawy o służbie celnej).
Dokonanie proponowanych zmian stanowiło by zniweczenie dotychczasowych wysiłków funkcjonariuszy celnych i pracowników, które doprowadziły obecnie do sprawnego i skutecznego wywiązywania się przez służbę celną z powierzonych zadań, a wręcz doprowadzenie do jej całkowitego paraliżu. Przerwanie, obserwowanej obecnie w służbie celnej, zwyżkowej tendencji skuteczności ściągalności podatku akcyzowego (do ok. 43% ogółu wpływów do budżetu państwa przyczynia się służba celna poprzez wpływy z cła podatku VAT i podatku akcyzowego) doprowadzi do powstania poważnego zachwiania wpływów do budżetu państwa. Wprowadzenie proponowanych zmian doprowadzi ponadto do chaosu organizacyjnego i kompetencyjnego utrudniającego normalne funkcjonowanie przedsiębiorców. Kolejna zmiana kompetencji doprowadzi do zaprzepaszczenia nakładów jakie już zostały poniesione w systemy informatyczne funkcjonujące w służbie celnej, zakupiony sprzęt, szkolenia, jak i ogólne koszty związane z przeniesieniem kompetencji akcyzowych do Służby Celnej w 2003 roku. Ponowne przeniesienie tych kompetencji do służb skarbowych spowoduje powstanie nowych kosztów i nie będzie to powrót do stanu sprzed 2003 roku, lecz realne cofnięcie się organizacyjne, gdyż w ten sposób zostanie stracony cały dorobek ostatnich 2 lat, w trakcie których sposób wykonywania zadań z zakresu akcyzy, kontroli celnej, czy działań operacyjno-rozpoznawczych, w znacznym stopniu został zbliżony do standardów Unii Europejskiej. Należy podkreślić, że zadania z zakresu akcyzy zostały przeniesione do Służby Celnej w ramach przekształceń przedakcesyjnych zbliżających polskie rozwiązania organizacyjne do standardów Unii Europejskiej (w przytłaczającej większości państw UE akcyza znajduje się w służbach celnych). Zdumiewającym jest więc, że polska służba celna po osiągnięciu tych standardów już w strukturach Unii Europejskiej ma zostać pozbawiona kompetencji akcyzowych, kompetencji kontroli celnej i cofnąć się daleko w okres przed przystąpieniem do UE. Wprowadzenie proponowanych przez zespół do spraw usprawnienia funkcjonowania administracji skarbowej zmian prowadząc do absurdalnych rozwiązań organizacyjnych prowadzić będzie także do powstania wielu napięć społecznych, frustracji a także poczucia bezsensowności angażowania się w służbę i pracę zatrudnionych w służbie celnej funkcjonariuszy i pracowników. Ponadto, wprowadzenie tych zmian wymuszać będzie dokonanie zmian wielu aktów prawnych, co ze względów legislacyjnych także nie jest wskazane.
II. Stanowisko w sprawie materiału opracowanego przez zespół do spraw celnych.
Zrzeszenie Związków Zawodowych Służby Celnej Rzeczypospolitej Polskiej w pełni popiera opracowanie sporządzone przez zespół do spraw celnych, mówiące o tym, że kompetencje akcyzowe (kontrola gier i SNP) powinny pozostać w służbie celnej , oceniając je jako rzetelne i oparte na rzeczywistych realiach.
Zrzeszenie Związków Zawodowych
Służby Celnej RP
Służby Celnej RP
ZZZSC-10-11/06
Stanowisko w sprawie przekazanych w dniu 14.02.2006 roku przez Szefa Służby Celnej materiałów dotyczących reorganizacji Służby Celnej i administracji skarbowej.
I. Stanowisko w sprawie materiału opracowanego przez zespół do spraw usprawnienia funkcjonowania administracji skarbowej.
1.W ustawie o kontroli skarbowej proponuje się dodanie punktu ustanawiającego służbom skarbowym uprawnienia z zakresu kontroli zgodności z prawem przywozu towarów dopuszczonych do obrotu na polskim obszarze celnym lub mających inne przeznaczenie celne oraz wywozu za granicę, a także kontrola i ujawnianie towarów nielegalnie wprowadzonych na polski obszar celny oraz uprawnienia z zakresu szczególnego nadzoru podatkowego z jednoczesną propozycją wykreślenia w ustawie o Służbie Celnej rozdziału 1b „Kontrola celna”. Powyższe w powiązaniu z planowanym przeniesieniem do administracji skarbowej kompetencji w zakresie podatku akcyzowego i kontroli gier, a w ustawie o Centralnym Biurze Antykorupcyjnym planowanym wykreśleniem z ustawy o Służbie Celnej rozdziału 1c. „Czynności operacyjno-rozpoznawcze” oraz rozdziału 1d. „Zasady użycia środków przymusu bezpośredniego” daje obraz całkowitego demontażu Służby Celnej. Poprzez wprowadzenie planowanych zmian pozbawi się Służbę Celną uregulowań będących podstawą jej funkcjonowania. Służba Celna nie będzie mogła podejmować nawet takich podstawowych czynności jak :
- podejmowanie czynności z zakresu kontroli celnej wobec towaru znajdującego się na terytorium kraju w celu ustalenia, czy towar został wprowadzony na obszar celny Wspólnoty Europejskiej, zgodnie z przepisami prawa.
- kontrola dokumentów, przetwarzanie danych,
- kontrola księgowości,
- dokonywanie oględzin towarów,
- badanie towarów, pobieranie próbek, przeprowadzanie rewizji celnej,
- zatrzymywanie i kontrolowanie środków transportu,
- przeszukiwanie osób i pomieszczeń, nakładanie zamknięć celnych,
- dokonywanie kontroli dokumentów pocztowych
- przeprowadzania kontroli celnej poza siedzibą Urzędu Celnego itp.
Po wprowadzeniu powyższych zmian dojdzie do całkowitej blokady i paraliżu Służby Celnej która zupełnie przestanie funkcjonować. Ponadto na podkreślenie zasługuje fakt, że od dnia akcesji pojecie polskiego obszaru celnego nie funkcjonuje, o jakim więc obszarze celnym mówią autorzy projektu?. .
2.W wyniku wdrożenia zmian zaproponowanych przez zespół do spraw usprawnienia funkcjonowania administracji skarbowej dojdzie do sytuacji w której sprawy związane z podatkiem akcyzowym załatwiane będą przez kilka różnych organów:
- w zależności od rodzaju podatnika organem w zakresie akcyzy będzie albo naczelnik urzędu skarbowego właściwy ze względu na siedzibę podatnika, albo właściwy ze względu na miejsce prowadzenia działalności, a w II instancji dyrektor izby skarbowej,
- zezwolenia na prowadzenie składu podatkowego wydawał będzie dyrektor urzędu kontroli skarbowej,
- w przypadku towarów importowanych sprawdzenie, właściwe naliczenie akcyzy w zgłoszeniu celnym oraz jej pobór i wpłacenie na rachunek urzędu skarbowego będzie należało do zadań organów celnych
- szczególny nadzór podatkowy sprawowany będzie przez bliżej nie sprecyzowane komórki kontroli skarbowej
- w przypadku nabycia wewnątrzwspólnotowego towarów akcyzowych niezharmonizowanych podatnik deklarację składać będzie w urzędzie skarbowym,
- w przypadku przywozu towarów akcyzowych zharmonizowanych podatnik deklarację składać będzie w urzędzie kontroli skarbowej,
- wydawania i sprzedaży znaków akcyzy dokonywać będą wyznaczeni przez ministra właściwego do spraw finansów publicznych dyrektorzy urzędów kontroli skarbowej
Z powyższego wynika, że sprawami związanymi z akcyzą zajmować się będą wszystkie organa fiskalne państwa. Jest to całkowite zaprzeczenie hasła głoszonego przy planowaniu w/w reorganizacji, że chodzi tu o ułatwienie podatnikowi załatwiania spraw podatkowych przez umieszczenie ich w jednym organie - organie skarbowym. Takie uzasadnianie propozycji wprowadzenia zmian jest kłamliwe, gdyż faktycznie sprawy związane z akcyzą będą załatwiane przez rożne organy administracji skarbowej oraz przez organa celne. Wprowadzenie proponowanych zmian doprowadzi do dezorientacji podatnika, który właśnie obecnie może załatwić sprawy akcyzowe w jednym organie - organie celnym.
Wprowadzenie tak zaproponowanej reorganizacji spowoduje jedynie chaos i pociągnie za sobą zbędne koszty.
3. Analizując brzmienie rozdziału 3b jaki proponuje się dodać do ustawy o kontroli skarbowej warto ustosunkować się do zmian zawartych w art. 35h. Otóż autorzy tej zmiany chcą wprowadzić zasadę, iż rozpoczęcie produkcji lub obrotu wyrobami objętymi szczególnym nadzorem podatkowym stanowi wytwarzanie lub obrót, o którym mowa w art. 29 pkt 4 kks, czyli będą to wyroby, których posiadanie jest zabronione.
Taka zmiana spowoduje znaczne utrudnienie w prowadzonych postępowaniach karnych skarbowych. Nawet w sytuacjach, gdy sprawca popełni wykroczenie skarbowe lub będzie chciał dobrowolnie poddać się odpowiedzialności nie będzie mógł liczyć na odstąpienie od przepadku. Obecnie przy wykroczeniach skarbowych nie ma obligatoryjnego przepadku przedmiotów. W sytuacji, gdy proponowana zmiana weszłaby w życie dotychczas istniejące w Kodeksie karnym skarbowym rozwiązania przestałyby obowiązywać. Sąd za każdym razem musiałby orzekać przepadek zatrzymanego towaru nawet, jeśli nie należałby on do właściciela a to nie jest już zgodne z Konstytucją. Rodzi się również pytanie, czy w zamyśle autorów np. alkohol przemycony i alkohol nielegalnie wytworzony w kraju będzie miał status przedmiotu, którego posiadanie jest zabronione, czy też w pierwszym przypadku będzie to towar podlegający należnościom przywozowym. W opinii związków zawodowych proponowane (niekompletne) rozwiązanie nie powinno być wprowadzane poprzez zmianę ustawy o kontroli skarbowej, lecz poprzez zmianę kodeksu karnego skarbowego, który ma kompleksowo regulować kwestie odpowiedzialności sprawców przestępstw i wykroczeń skarbowych.
4.Przedstawione przez zespół do spraw usprawnienia funkcjonowania administracji skarbowej uzasadnienie proponowanych zmian co najmniej mija się z rzeczywistością. Jako argumenty mające przemawiać za przeniesieniem akcyzy, kontroli gier i szczególnego nadzoru podatkowego do administracji skarbowej w uzasadnieniu przedstawia się:
a) „stworzenie jednolitego i spójnego systemu podatkowego” - podczas gdy wprowadzenie proponowanych zmian doprowadzi do rozrzucenia kompetencji w powyższym zakresie na różne organa administracji skarbowej nie posiadającej rozbudowanych systemów informatycznych a także na służbę celną. Z pewnością nie jest to element prowadzący do stworzenia jednolitego i spójnego systemu podatkowego. To waśnie obecne usytuowanie spraw akcyzowych w organach celnych wyposażonych we współdziałające ze sobą systemy informatyczne kompatybilne z systemami funkcjonującymi w UE, tworzy spójny i jednolity system, który nie powinien być rozbijany.
b)”poprawa efektywności w powiązaniu z polepszeniem trafności typowania.” Na poparcie tego argumentu w uzasadnieniu powołuje się na wprowadzaną w administracji skarbowej „strategię zarządzania ryzykiem zewnętrznym”, podczas gdy służba celna od dawna posiada działające wyspecjalizowane komórki ds. zarządzania ryzykiem. Komórki te należą do najlepiej wyposażonych komórek organizacyjnych administracji celnej w szczególności w zakresie posiadanego sprzętu komputerowego oraz przygotowania zawodowego pełniących w nich służbę funkcjonariuszy celnych (od czasu wejścia Polski do wspólnoty UE wzmocniono obsadę kadrową komórek zarządzania ryzykiem zatrudniając min. osoby z doświadczeniem w prowadzeniu analiz ekonomicznych oraz informatyków). Dobrze funkcjonująca analiza ryzyka, wychodząc naprzeciw zasadzie swobody prowadzenia działalności gospodarczej, pozwala na właściwe ukierunkowanie sił i środków kontrolnych na te obszary sfery gospodarczej, które zagrożone są największym ryzykiem. W Służbie Celnej istnieje całościowy system Analizy Ryzyka realizowany przez wyodrębnione komórki organizacyjne wykorzystujące m.in. dane zawarte w Systemie Obsługi Zgłoszeń Celnych Celina (za pośrednictwem modułu INTER DB Profil) czy zawarte w systemie ZEFIR poprzez aplikację InterDB-Stat i kostki olap.
c) „umiejscowienie w jednej służbie rozliczenia zazębiających się wzajemnie podatków, co poprawi dostęp do informacji i ich przepływ.” Na poparcie tego argumentu stwierdza się, że podatek akcyzowy nie pozostaje bez wpływu na prawidłowość ustalania podstawy opodatkowania innych podatków. Nie jest to trafny argument, a uzasadnienie do niego jest błędne chociażby z tego względu, że część spraw dotyczących naliczania i poboru podatku akcyzowego (dotyczącego importu) w dalszym ciągu pozostanie w Służbie Celnej. Brak jest przeciwwskazań aby całość spraw dotyczących akcyzy pozostawała w Służbie Celnej. Dotychczasowy sposób wykonywania przez Służbę Celną obowiązków z zakresu akcyzy nie wpływał negatywnie na prawidłowość ustalania podstawy opodatkowania innych podatków, a wręcz przeciwnie niejednokrotnie wynikiem kontroli podejmowanych przez Służbę Celną było ujawnienie prób uniknięcia przez podatników opłacenia podatku akcyzowego, a tym samym udaremnienie pomniejszenia podstawy opodatkowania innych podatków. W celu pełniejszego dostępu do informacji, pomiędzy dyrektorami izb celnych a dyrektorami izb skarbowych podpisane zostały stosowne umowy określające zasady i sposób wymiany informacji, a koordynacja działań administracji skarbowej i służby celnej może odbywać się na szczeblu Wojewódzkich Kolegiów Skarbowych.
d) „pełniejsze wykorzystanie uzupełniających się baz danych systemu VIES - prowadzonego dla potrzeb VAT oraz bazy danych SEED.” Ten argument także nie jest trafny gdyż służba celne posiada bardziej rozbudowane systemy baz danych dostosowanych także do gromadzenia danych z zakresu akcyzy, gdzie podczas ponad dwuletniego wykonywania zadań akcyzowych dokonano wielu wpisów, których nie można przenieść do wskazanych powyżej systemów skarbowych. Do systemów informatycznych funkcjonujących w służbie celnej wykorzystywanych do gromadzenia danych z zakresu akcyzy należą:
- System SEED - wspomaga administracje wszystkich państw członkowskich Wspólnoty Europejskiej przy realizowaniu funkcji kontrolnych zapewniających prawidłowe stosowanie przepisów dotyczących akcyzy. Jest to elektroniczna baza danych zawierająca rejestr osób, które są uprawnionymi właścicielami składów podatkowych, handlowców zarejestrowanych dla celów podatku akcyzowego, jak również rejestr miejsc, które uzyskały status składów podatkowych.
- Biuro Łącznikowe ds. Akcyzy (ELO) – pełni rolę swoistej centrali, w której każdy podatnik posiadający numer akcyzowy wydany przez organ podatkowy może sprawdzić, np. przed dokonaniem wysyłki wyrobów, czy podatnik akcyzowy w innym państwie członkowskim posiada numer akcyzowy wydany przez właściwe władze państwa członkowskiego. Biuro łącznikowe ds. Akcyzy (ELO) współpracujące z analogicznymi biurami w pozostałych krajach Wspólnoty Europejskiej.
- System MVS – system weryfikacji przemieszczania wyrobów akcyzowych, funkcjonujący w ramach wymiany informacji między państwami UE.
- System EWSE – System Wczesnego Ostrzegania Akcyzowego, funkcjonujący w państwach UE.
- Systemu BACHUS - będzie funkcjonował od 2007r. i będzie monitorował przemieszczanie wyrobów akcyzowych zharmonizowanych w procedurze zawieszenia poboru akcyzy również z wykorzystaniem elektronicznego ADT – Administracyjnego Dokumentu Towarzyszącego. System BACHUS będzie komunikował się z innymi systemami administracji celnej m.in. OSOZ, Celina, NCTS, AES, ECS, ZEFIR i nie będzie powielał funkcjonalności tych systemów. W ramach przygotowywanego przez administrację celną systemu BACHUS będą funkcjonowały ww. systemy.
- System rozliczeń celno-podatkowych i finansowo-księgowych ZEFIR – służy do rozliczania podatku akcyzowego i umożliwia przesyłanie przez podatników elektronicznych deklaracji AKC w formacie xml, przesyłanie informacji o rozliczeniu, wpłatach i terminie płatności do kontrahentów (INFOP) oraz przesyłanie informacji o stanie rozliczenia zabezpieczeń generalnych i ryczałtowych. Moduły „Kasa” i „Obsługa i windykacja należności celnych i podatkowych” tego systemu współpracują z Ogólnopolskim Systemem Obsługi Zabezpieczeń (OSOZ). Dane zawarte w systemie ZEFIR umożliwiają prześledzenie „historii” dokumentu od chwili rejestracji do zakończenia sprawy (sposób rozliczenia wpłaty, czynności podejmowane w celu wyegzekwowania zaległości). Daje to możliwość przeglądu operacji dotyczących danego kontrahenta.
e) „wyeliminowanie sytuacji, w której w ramach jednej służby celnej funkcjonują dwie kategorie pracowników: funkcjonariusze oraz pracownicy korpusu służby cywilnej, często o różnych uprawnieniach i kompetencjach, wykonujących jednak te same zadania.”
Rozwiązaniem powyższej sytuacji nie niosącym za sobą żadnych kosztów i żadnego zamieszania kompetencyjnego może być umożliwienie pracownikom cywilnym przemianowania na funkcjonariuszy celnych na korzystnych warunkach, tym bardziej, że znaczna część pracowników cywilnych już to zrobiła. Ponadto nie może być sytuacji w której niewiele ponad tysiąc pracowników cywilnych w stosunku do ponad 14 tysięcy funkcjonariuszy celnych będzie determinować aż tak daleko idące zmiany w Służbie Celnej.
f) „zwiększenie nadzoru nad dokonywanymi rozliczeniami z zakresu podatku od gier”
Kontrola w zakresie prawidłowości funkcjonowania automatów do gry przed 2003 rokiem należała do kompetencji organów skarbowych i w tym czasie nie mogły się one pochwalić sukcesami w tym zakresie, podczas gdy służba celna w trakcie niewiele ponad dwuletniej działalności w tej materii może pochwalić się likwidacją wielu nielegalnych salonów gier, wykorzystując przy tym informacje operacyjne dostarczane przez działające w niej komórki organizacyjne.
g) „usunięcie istniejącego aktualnie rozdźwięku miedzy zasadniczym celem powołania służb celnych, który determinuje nałożone na nią zadania, a zadaniami SNP - co pośrednio wyeliminuje realne zagrożenie dla realizacji zadań z zakresu SNP jak również podatku akcyzowego”
Powyższy argument jest niezwykle mglisty, mało precyzyjny i kłamliwy. Należy stwierdzić, że brak jest jakiegokolwiek rozdźwięku pomiędzy wykonywaniem przez służbę celną zadań z zakresy szczególnego nadzoru podatkowego (SNP) oraz innymi zadaniami wynikającymi z ustawy o służbie celnej. Wręcz przeciwnie służba celna prowadzi wiele innych działań kontrolnych i operacyjnych, a wyniki tych działań wzajemnie się przenikają i niejednokrotnie są pomocne przy sprawowaniu szczególnego nadzoru podatkowego. Ponadto obrót wyrobami akcyzowymi zharmonizowanymi w procedurze zawieszenia poboru akcyzy posiada szereg punktów wspólnych z procedurami określonymi w przepisach prawa celnego np.
- przemieszczanie wyrobów akcyzowych zharmonizowanych tj. gaz płynny, benzyny specjalne, importowanych, bezpośrednio przemieszczanych do składu podatkowego odbywa się wraz z kartą 8 SAD po uprzednim dopuszczeniu do obrotu przedmiotowego wyrobu,
- w przypadku gdy wyroby akcyzowe zharmonizowane wysyłane są do państw członkowskich przez terytorium państw trzecich w ramach wewnątrzwspólnotowej procedury tranzytu , na podstawie karnetu TIR stosuje się dokumenty określone w przepisach prawa celnego.
Czynności kontrolne, sposób oraz dokumentowanie przemieszczania wyrobów w procedurze zawieszenia w imporcie i eksporcie, a także w nabyciu i dostawie wewnątrzwspólnotowej wzajemnie się przenikają i uzupełniają. Sprawowanie nadzoru przez jeden organ – naczelnika urzędu celnego – zapewnia ciągłość nadzoru i zapobiega powstawaniu ewentualnych luk na etapie przemieszczania wyrobu z granicy Państwa do składów podatkowych.
h) „rozdzielenie komórek które na dzień dzisiejszy mają w ramach jednej służby różne umocowania prawne do realizacji ustawowych zadań, inne podejście, inną mentalność, wreszcie wywodzą się z innej szkoły”
Jest to argumentacja bezzasadna i pozbawiona jakiejkolwiek logiki. To właśnie rygor służby mundurowej jest gwarancją, że należności skarbu państwa z tytułu podatku akcyzowego będą prawidłowo i sprawnie odprowadzane do budżetu, co zostało już udowodnione w toku dotychczasowej działalności służby celnej w tym zakresie . Twierdzenie o „innej mentalności, czy „innej szkole” z jakiej wywodzą się pracownicy cywilni należy uznać jako przytoczone wobec braku faktycznych realnych argumentów. Całkowitym zaprzeczeniem tego argumentu jest fakt, że bardzo wielu pracowników cywilnych, którzy przeszli do służby celnej wraz z kompetencjami akcyzowymi, zdecydowało się na przemianowanie na funkcjonariuszy celnych i nie przeszkadzało im, że jakoby pochodzą z „innej szkoły”. To właśnie pomysły kolejnego przeniesienia akcyzy i szczególnego nadzoru do służb skarbowych prowadzą do powstawania wśród tych osób frustracji i niepewności jutra.
Całkowicie nietrafne są argumenty mówiące o tym, że szczególny nadzór podatkowy w obsadzie pracowników cywilnych umiejscowiony w służbach skarbowych będzie bardziej mobilny, gdyż ogólnie wiadomym jest, że bardziej mobilna i dyspozycyjna jest służba mundurowa, a taką jest przecież służba celna, działająca niejako na rozkaz, gdzie czas pełnienia służby funkcjonariusza celnego jest określony wymiarem jego obowiązków. To właśnie funkcjonariuszy celnych jako funkcjonariuszy mundurowych można, gdy wymagają tego ważne względy służbowe, przenieść do innej miejscowości, innego urzędu, czy zlecić im wykonywanie innych zadań.
Za całkowicie bezzasadne i bezsensowne należy uznać pojawiające się propozycje utworzenia oddzielnych urzędów kontroli akcyzowej. Takie rozwiązanie pociągnęłoby za sobą bardzo poważne koszty i byłoby jedynie zastąpieniem istniejących organów celnych innym nowym organem. Byłoby to niczym nie uzasadnionym mnożeniem organów fiskalnych i kontrolnych oraz zaprzeczeniem szczytnych haseł głoszonych przez rząd RP mówiących o „tanim państwie” przyjaznym dla obywateli i przedsiębiorców.
Na podkreślenie zasługuje fakt, że w przedstawionych propozycjach brak jest jakiejkolwiek wzmianki, czy wraz z kompetencjami do służby skarbowej przeniesieni zostaną także funkcjonariusze celni i pracownicy, a jeśli tak, to na jakich zasadach.
Reasumując należy stwierdzić, że brak jest jakichkolwiek realnych przesłanek przemawiających za powrotnym przeniesieniem kompetencji z zakresu akcyzy, szczególnego nadzoru podatkowego i kontroli gier do administracji skarbowej, a tym bardziej brak jest jakichkolwiek przesłanek przemawiających za tym aby pozbawić służbę celną uprawnień wynikających z kontroli celnej (proponowane uchylenie rozdziału 1b ustawy o służbie celnej).
Dokonanie proponowanych zmian stanowiło by zniweczenie dotychczasowych wysiłków funkcjonariuszy celnych i pracowników, które doprowadziły obecnie do sprawnego i skutecznego wywiązywania się przez służbę celną z powierzonych zadań, a wręcz doprowadzenie do jej całkowitego paraliżu. Przerwanie, obserwowanej obecnie w służbie celnej, zwyżkowej tendencji skuteczności ściągalności podatku akcyzowego (do ok. 43% ogółu wpływów do budżetu państwa przyczynia się służba celna poprzez wpływy z cła podatku VAT i podatku akcyzowego) doprowadzi do powstania poważnego zachwiania wpływów do budżetu państwa. Wprowadzenie proponowanych zmian doprowadzi ponadto do chaosu organizacyjnego i kompetencyjnego utrudniającego normalne funkcjonowanie przedsiębiorców. Kolejna zmiana kompetencji doprowadzi do zaprzepaszczenia nakładów jakie już zostały poniesione w systemy informatyczne funkcjonujące w służbie celnej, zakupiony sprzęt, szkolenia, jak i ogólne koszty związane z przeniesieniem kompetencji akcyzowych do Służby Celnej w 2003 roku. Ponowne przeniesienie tych kompetencji do służb skarbowych spowoduje powstanie nowych kosztów i nie będzie to powrót do stanu sprzed 2003 roku, lecz realne cofnięcie się organizacyjne, gdyż w ten sposób zostanie stracony cały dorobek ostatnich 2 lat, w trakcie których sposób wykonywania zadań z zakresu akcyzy, kontroli celnej, czy działań operacyjno-rozpoznawczych, w znacznym stopniu został zbliżony do standardów Unii Europejskiej. Należy podkreślić, że zadania z zakresu akcyzy zostały przeniesione do Służby Celnej w ramach przekształceń przedakcesyjnych zbliżających polskie rozwiązania organizacyjne do standardów Unii Europejskiej (w przytłaczającej większości państw UE akcyza znajduje się w służbach celnych). Zdumiewającym jest więc, że polska służba celna po osiągnięciu tych standardów już w strukturach Unii Europejskiej ma zostać pozbawiona kompetencji akcyzowych, kompetencji kontroli celnej i cofnąć się daleko w okres przed przystąpieniem do UE. Wprowadzenie proponowanych przez zespół do spraw usprawnienia funkcjonowania administracji skarbowej zmian prowadząc do absurdalnych rozwiązań organizacyjnych prowadzić będzie także do powstania wielu napięć społecznych, frustracji a także poczucia bezsensowności angażowania się w służbę i pracę zatrudnionych w służbie celnej funkcjonariuszy i pracowników. Ponadto, wprowadzenie tych zmian wymuszać będzie dokonanie zmian wielu aktów prawnych, co ze względów legislacyjnych także nie jest wskazane.
II. Stanowisko w sprawie materiału opracowanego przez zespół do spraw celnych.
Zrzeszenie Związków Zawodowych Służby Celnej Rzeczypospolitej Polskiej w pełni popiera opracowanie sporządzone przez zespół do spraw celnych, mówiące o tym, że kompetencje akcyzowe (kontrola gier i SNP) powinny pozostać w służbie celnej , oceniając je jako rzetelne i oparte na rzeczywistych realiach.
Zrzeszenie Związków Zawodowych
Służby Celnej RP