2.1 Brak długu celnego lub zaksięgowanie kwoty należności niezgodnie z art.220 ust.2 WKC (art.236 WKC)
Przypadek zwrotu lub umorzenia należności celnych uregulowany w art.236 WKC obejmuje sytuacje, w których obliczona i zaksięgowana przez organ celny kwota należności nie była kwotą prawnie należną w całości lub w części.
Ww. przypadek obejmuje więc sytuacje, w których, np. w wyniku błędnego określenia wartości celnej, niewłaściwej klasyfikacji towarowej, niezastosowania "preferencji taryfowych" lub zwolnienia od należności, została określona i zaksięgowana kwota należności, która nie była prawnie należna lub kwota ta została obliczona i zaksięgowana w wysokości wyższej niż prawnie należna.
Przepis art.236 WKC obejmuje również przypadki, w których doszło do niezgodnego z przepisem art.220 ust.2 WKC retrospektywnego zaksięgowania należności celnych.
W każdej sprawie, w której podstawą ubiegania się o zwrot lub umorzenie należności jest przepis art.236 WKC, organ celny prowadzi postępowanie wyjaśniające pod kątem zastosowania przepisu ust.1 akapit 3 ww. artykułu, tj. ustala, czy określenie i zaksięgowanie kwoty prawnie nienależnej nie było wynikiem świadomego działania osoby zainteresowanej.
W przypadku, gdy wniosek o udzielenie zwrotu lub o umorzenia oparty jest na istnieniu, w dniu przyjęcia zgłoszenia o dopuszczenie obrotu, obniżonej lub zerowej stawki należności celnych przywozowych dotyczących towarów w ramach kontyngentu taryfowego, plafonu taryfowego lub innego rodzaju preferencyjnych uzgodnień taryfowych organ celny ustala, czy niewłaściwe określenie kwoty należności nie było spowodowane błędem organu celnego (art.889 RWKC).
Organem celnym, którego działanie może spowodować niewłaściwe określenie kwoty długu celnego jest nie tylko organ celny przyjmujący zgłoszenie ale także każdy inny organ celny (również innego kraju), który w ramach swojej właściwości do tej konkretnej sprawy "wnosi swoje stanowisko".
W sprawach, w których podstawą ubiegania się o zwrot lub umorzenie należności celnych jest dokument uprawniający do zastosowania preferencyjnej stawki celnej lub dokument potwierdzający wspólnotowy status celny towaru, zwrot lub umorzenie należności możliwe jest pod warunkiem, że organ celny w sposób nie budzący wątpliwości stwierdzi, że:
- dokument ten odnosi się do danego towaru objętego konkretnym zgłoszeniem celnym,
- i zostały spełnione wszystkie warunki umożliwiające uznanie takiego dokumentu muszą ponadto zostać spełnione wszystkie inne warunki wymagane dla udzielenia preferencyjnego traktowania taryfowego.
W ww. sytuacji, zwrotu lub umorzenia należności dokonuje się po przedstawieniu towaru. Zasadniczo osoba powinna więc dostarczyć towar do urzędu celnego i przedstawić go.
Organ celny może jednak odstąpić od żądania przedstawienia towaru, jeżeli na podstawie analizy posiadanych dokumentów oraz innych dowodów w sprawie jest w stanie stwierdzić, że świadectwo pochodzenia dotyczy towaru, którego dopuszczenie do obrotu skutkowało powstaniem należności, których dotyczy wniosek o zwrot lub umorzenie.
Z postanowieniami przepisu art.236 WKC nierozerwalnie związane są przepisy art.220 ust.2 WKC. Przepis art.220 ust.2 WKC określa przypadki, w których nie dokonuje się retrospektywnego zaksięgowania kwoty należności.
W praktyce więc w sprawach, w których w wyniku np. kontroli zgłoszenia celnego po zwolnieniu towaru stwierdzono, że określona w zgłoszeniu celnym kwota należności jest niższa od prawnie należnej, wydanie decyzji i zaksięgowanie retrospektywne pozostałej kwoty należności możliwe jest jeżeli nie wystąpiły okoliczności określone w art.220 ust.2 WKC.
Jeżeli natomiast organ celny, wbrew przesłankom z ww. przepisu, wydał decyzję i zaksięgował pozostałą kwotę należności, istnieją w świetle przepisu art.236 WKC, podstawy do jej zwrotu lub umorzenia.
Kwestia prawidłowości zaksięgowania retrospektywnego kwoty należności, w świetle przesłanek z art.220 ust.2 WKC, będzie zatem przedmiotem postępowania wyjaśniającego w sprawach zwrotu lub umorzenia należności celnych.
W przypadku, gdy zostanie złożony wniosek o zwrot lub umorzenie należności celnych na podstawie art.236 w związku z art.220 ust.2 lit.b WKC i w ocenie organu spełnione są przesłanki do orzeczenia zwrotu lub umorzenia należności celnych organ celny nie może sam wydać decyzji o zwrocie lub umorzeniu, jeżeli kwota przekracza 500 tys. EURO. W tym przypadku zastosowanie ma tryb określony w art.871 RWKC i sprawa przekazywana jest do rozstrzygnięcia przez Komisję.
Do momentu podjęcia przez Komisję decyzji w sprawie wniosku obowiązek uiszczenia należności celnych zostaje zawieszony. Jeżeli zostało złożone zabezpieczenie towary mogą zostać zwolnione do procedury (art.876a RWKC).
W przypadku, gdy podstawą ubiegania się o zwrot lub umorzenie należności jest przepis art.236 WKC, wniosek o zwrot lub umorzenie należności powinien zostać złożony przed upływem 3 lat od dnia powiadomienia dłużnika o należnościach.
Termin ten może zostać przedłużony ze względu na nieprzewidziane okoliczności lub działanie siły wyższej. Organ celny może więc rozpatrzyć wniosek złożony po upływie 3 lat i wydać decyzję o zwrocie lub umorzeniu jeżeli dłużnik udowodni, że niezłożenie wniosku w terminie, było spowodowane nieprzewidzianymi okolicznościami lub działaniem siły wyższej.
Uchybienie terminu przez dłużnika powinno być więc niezależne od jego woli, nastąpić w wyniku zewnętrznej przyczyny, której skutków nie można było uniknąć i w żaden sposób jej zapobiec i która w sposób obiektywny uniemożliwiła mu zachowanie terminu na dokonanie powyższej czynności.
W przypadku, gdy powyższe okoliczności nie zostaną wykazane i udowodnione organ celny, z uwagi na złożenie wniosku po terminie, wyda decyzję o odmowie zwrotu lub umorzenia należności.
Zgodnie z przepisem art.217 WKC zaksięgowanie kwoty należności wynikających z długu celnego może nastąpić po dokonaniu jej obliczenia przez organ celny w oparciu o posiadane przez ten organ informacje niezbędne do takiej operacji. W przypadku odprawy czasowej z częściowym zwolnieniem z należności celnych przywozowych, możliwość obliczenia kwoty długu celnego w oparciu o zastosowanie przepisu art.143 WKC, następuje z chwilą zakończenia tej procedury i dopiero wówczas następuje zaksięgowanie odpowiedniej kwoty długu celnego.
Kwota wynikająca z długu celnego powstałego w związku z przyjęciem zgłoszenia celnego może być zmieniona w wyniku weryfikacji zgłoszenia na podstawie art.71 WKC oraz w wyniku kontroli zgłoszenia po zwolnieniu towaru na podstawie art.78 ust.3 WKC.
Jeżeli organ celny stwierdzi, że zgłaszający w zgłoszeniu celnym zadeklarował nieprawidłowe dane, mogące mieć wpływ na wysokość kwoty wynikającej z długu celnego wydaje decyzję, w której określa prawidłową kwotę długu celnego .
