1. Przepis niniejszy recypuje odnośne przepisy Kodeksu postępowania karnego, regulujące procesowe uprawnienia i obowiązki Policji. Przepisy te, oprócz norm wyraźnie wyłączonych przez kodeks karny skarbowy, znajdują odpowiednie zastosowanie także w odniesieniu do innych organów postępowania przygotowawczego. Ustawodawca wskazuje też, że wskazane procesowe instytucje określone w artykułach: 75 § 2, art. 244 § 1 i art. 285 § 2 k.p.k. (tj. przymusowe doprowadzenie, zatrzymanie właściwe czy zatrzymanie i przymusowe doprowadzenie świadka biegłego, tłumacza i specjalisty) mogą być stosowane jedynie przez następujące organy: Policję, Straż Graniczną, Agencję Bezpieczeństwa Wewnętrznego lub Żandarmerię Wojskową.
2. Ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o zmianie ustawy - Kodeks karny skarbowy oraz niektórych innych ustaw wprowadziła nową redakcję przepisu art. 150 § 2-4 k.k.s.
3. W odniesieniu do nowej redakcji przepisu art. 150 k.k.s. zmienionego nowelą z dnia 28 lipca 2005 r. należy uwzględnić, że uzasadnienie projektu rządowego nowelizacji kodeksu karnego skarbowego z 2005 r. stanowi, iż: "Według projektu określone w art. 150 § 3 uprawnienia organów postępowania przygotowawczego, z jednej strony zostają poszerzone o przymusowe doprowadzenie świadka, biegłego, tłumacza lub specjalisty uchylających się od wypełnienia obowiązków procesowych (art. 285 § 2 k.p.k. z 1997 r.), z drugiej zaś strony proponuje się wyeliminowanie art. 150 § 4 możliwości stosowania instytucji zatrzymania procesowego (art. 244 § 1 k.p.k. z 1997 r.) przez inspektora kontroli skarbowej, jako całkowicie nieuzasadnione systemowo, zgoła niezrozumiałe we współczesnym procesie karnym w krajach cywilizowanych. Uprawnienie to pozostałoby tylko w ręku służb mundurowych, tj. Policji, Straży Granicznej, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Żandarmerii Wojskowej - zresztą podobnie systemowo, jak to jest w powszechnym postępowaniu karnym".
4. Uprzednio obowiązująca redakcja przepisu art. 150 k.k.s. była następująca: "§ 1. Określone w Kodeksie postępowania karnego obowiązki i uprawnienia Policji, z wyjątkiem art. 214 § 6 i art. 663, dotyczą także innych organów dochodzenia. § 2. W razie potrzeby inny niż Policja organ dochodzenia może zwrócić się do Policji z wnioskiem o udzielenie pomocy przy dokonaniu czynności procesowej. § 3. Czynność, o której mowa w art. 75 § 2 Kodeksu postępowania karnego, jest dokonywana przez Policję, Straż Graniczną, Agencję Bezpieczeństwa Wewnętrznego, inspektora kontroli skarbowej lub Żandarmerię Wojskową, a gdy dochodzenie jest prowadzone przez inny niż inspektor kontroli skarbowej finansowy organ dochodzenia - przez Policję na żądanie tego organu. § 4. Oprócz Policji, czynność, o której mowa w art. 244 § 1 Kodeksu postępowania karnego, może być dokonana także przez Straż Graniczną, Agencję Bezpieczeństwa Wewnętrznego, inspektora kontroli skarbowej lub Żandarmerię Wojskową".
5. Obowiązki i uprawnienia przysługujące Policji (art. 150 § 1 k.k.s.), a określone w kodeksie postępowania karnego w zasadzie odnoszą się do innych organów postępowania przygotowawczego (zarówno pozostałych niefinansowych, jak i organów finansowych). Ustawodawca wprowadził jednak pewne wyjątki od tej zasady.
6. Po pierwsze, chodzi o wyjątek określony w cyt. przepisie art. 150 § 1 k.k.s. tj. o normę z art. 214 § 7 k.p.k. Wprawdzie przepis art. 150 § 1 k.k.s. powołuje w swej treści art. 214 § 6 k.p.k., to jednak tak na prawdę odnosi się do art. 214 § 7 k.p.k. Wynika to z faktu, iż w wyniku nowelizacji kodeksu postępowania karnego dokonanej ustawą z dnia 10 stycznia 2003 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania karnego, ustawy - Przepisy wprowadzające Kodeks postępowania karnego, ustawy o świadku koronnym oraz ustawy o ochronie informacji niejawnych (Dz. U. Nr 17, poz. 155), z dniem 1 lipca 2003 r. dotychczasowa treść przepisu § 6 art. 214 k.p.k. została umieszczona w § 7 art. 214 k.p.k. Ustawodawca nie dostrzegł jednak potrzeby dokonania stosownej nowelizacji przepisu art. 150 § 1 k.k.s. nawet w ramach wielkiej reformy nowelizacji kodeksu karnego skarbowego z dnia 28 lipca 2005 r. W myśl przepisu art. 214 § 7 k.p.k. Policja obowiązana jest udzielić osobie przeprowadzającej wywiad, pomocy przy wykonywaniu zadań związanych z wywiadem środowiskowym w celu zapewnienia jej bezpieczeństwa. Tak więc zgodnie z dyspozycją przepisu art. 150 § 1 k.k.s. w zw. z art. 214 § 7 k.p.k. w postępowaniu karnym skarbowym obowiązek udzielenia pomocy osobie, przeprowadzającej wywiad środowiskowy, odnosi się wyłącznie do Policji, nie dotyczy natomiast innych organów postępowania przygotowawczego poza jednak Żandarmerią Wojskową. W przepisie 150 § 1 k.k.s. powołany został także art. 663 k.p.k., zgodnie z którym sprawach podlegających orzecznictwu sądów wojskowych uprawnienia i obowiązki procesowe Policji dotyczą także Żandarmerii Wojskowej.
7. Po drugie, chodzi o wyjątek określony w przepisie art. 150 § 3in principio k.k.s. Zgodnie z tym przepisem w powiązaniu z art. 75 § 2 k.p.k. czynność polegająca na zatrzymaniu i przymusowym sprowadzeniu oskarżonego w razie jego nieusprawiedliwionego niestawiennictwa na wezwanie w toku postępowania karnego skarbowego może być dokonywana wyłącznie przez następujące organy: Policję, Straż Graniczną, Agencję Bezpieczeństwa Wewnętrznego lub Żandarmerię Wojskową. Przed nowelizacją kodeksu karnego skarbowego z dnia 28 lipca 2005 r. odnośne uprawnienie przysługiwało inspektorowi kontroli skarbowej jako jedynemu spośród organów finansowych.
8. Po trzecie, chodzi o wyjątek określony w przepisie art. 150 § 3 k.k.s. (wprowadzony nowelą z dnia 28 lipca 2005 r. Stosownie do dyspozycji tego przepisu w powiązaniu z art. 285 § 2 k.p.k. uprawnienie procesowe - polegające na możliwości zatrzymania i przymusowego doprowadzenie świadka biegłego, tłumacza i specjalisty - przysługuje: Policji, Straży Granicznej, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego lub Żandarmerii Wojskowej (W wypadku nieusprawiedliwionego niestawiennictwa na wezwanie organu prowadzącego postępowanie albo oddalenia się z miejsca czynności przed jej zakończeniem bez zezwolenia tego organu można zarządzić zatrzymanie i przymusowe doprowadzenie świadka. Zatrzymanie i przymusowe doprowadzenie biegłego, tłumacza i specjalisty stosuje się tylko wyjątkowo).
9. Po czwarte, chodzi o wyjątek określony w przepisie art. 150 § 4 k.k.s. Stosownie do dyspozycji tego przepisu w powiązaniu z art. 244 § 1 k.p.k. uprawnienie procesowe, polegające na możliwości zatrzymania osoby podejrzanej (w sytuacji gdy, istnieje uzasadnione przypuszczenie, że popełniła ona przestępstwo, a zachodzi obawa ucieczki lub ukrycia się tej osoby albo zatarcia śladów przestępstwa bądź też nie można ustalić jej tożsamości) oprócz Policji przysługuje tylko następującym organom: Straży Granicznej, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Żandarmerii Wojskowej (tj. niefinansowym organom postępowania przygotowawczego). Przed nowelizacją kodeksu karnego skarbowego z dnia 28 lipca 2005 r. odnośne uprawnienie przysługiwało inspektorowi kontroli skarbowej jako jedynemu spośród organów finansowych).
10. Ustawodawca z jednej strony zastrzegając dokonywanie pewnych czynności procesowych wyłącznie przez niektóre organy postępowania przygotowawczego oraz dostrzegając potrzebę dokonania czynności w danej sytuacji przez Policję wprowadził możliwość zwrócenia się w razie potrzeby - przez inny niż Policja organ postępowania przygotowawczego - do Policji z wnioskiem o udzielenie pomocy przy dokonaniu czynności procesowej (art. 150 § 2 k.k.s.). Z taką sytuacją będziemy mieć do czynienia w przypadku konieczności udzielenia pomocy osobie przeprowadzającej wywiad środowiskowy (art. 214 § 7 k.k.s. w zw. z art. 150 § 1 i 2 k.k.s.).
11. W myśl przepisu art. 150 § 3in fine k.k.s. (w zw. z art. 75 § 2 k.p.k. bądź w zw. z art. 285 § 2 k.p.k.) finansowy organ postępowania przygotowawczego (a więc urząd skarbowy, inspektor kontroli skarbowej czy urząd celny - art. 53 § 37 pkt 1-3 k.k.s.), nie może dokonać czynności polegającej na zatrzymaniu i przymusowym sprowadzeniu oskarżonego w razie jego nieusprawiedliwionego niestawiennictwa na wezwanie tego w toku postępowania jak również czynności polegającej na zatrzymaniu i przymusowym doprowadzeniu świadka biegłego, tłumacza i specjalisty w wypadku ich nieusprawiedliwionego niestawiennictwa na wezwanie organu prowadzącego postępowanie albo oddalenia się z miejsca czynności przed jej zakończeniem bez zezwolenia. Odnośne czynności winny zostać wykonane przez Policję na żądanie urzędu skarbowego, inspektor kontroli skarbowej czy też urzędu celnego. Przed nowelizacją kodeksu karnego skarbowego z dnia 28 lipca 2005 r. uprawnienie określone w art. 75 § 2 k.p.k. przysługiwało inspektorowi kontroli skarbowej jako jedynemu spośród organów finansowych z uwagi na ówczesne brzmienie przepisu art. 150 § 3 k.k.s.
12. Odnotowania wymaga, że zatrzymanie osoby jest samoistnym środkiem przymusu procesowego. Wyróżnia się różne procesowe postacie zatrzymania osoby: 1) zatrzymanie poprzedzone ujęciem osoby (art. 243 k.p.k.), 2) zatrzymanie osoby podejrzanej (art. 244 k.p.k.) i 3) zatrzymanie osoby podejrzanej w celu przymusowego doprowadzenia w trakcie procesu (art. 247 k.p.k.). Przepis art. 150 § 4 k.k.s. odnosi się do zatrzymania, o którym mowa w art. 244 k.p.k., tj. zatrzymania osoby podejrzanej.
13. Zatrzymanie osoby jest krótkotrwałym i prowizorycznym pozbawieniem wolności. Jedną z podstaw faktycznych zatrzymania jest uzasadnione przypuszczenie, iż osoba podejrzana popełniła przestępstwo. Wprawdzie zatrzymanie nie jest środkiem zapobiegawczym, jednakże zawiera pewne jego cechy. Tymczasowość i prowizoryczność tego środka odzwierciedlają jego oblicze jako środka przymusu.
14. Zatrzymanie osoby podejrzanej może nastąpić wtedy, gdy istnieje uzasadnione przypuszczenie, że popełniła ona przestępstwo, a zachodzi obawa ukrycia się jej lub zatarcia śladów tego przestępstwa. A także gdy nie można ustalić jej tożsamości (art. 244 § 1 k.p.k.). Zatrzymanie stosuje się w stosunku do osoby, której jeszcze nie przedstawiono zarzutów i która nie została przesłuchana w charakterze podejrzanego. Oprócz Policji prawo do zatrzymania osoby podejrzanej co do przestępstw skarbowych przysługuje niefinansowym organom postępowania przygotowawczego (a więc Straży Granicznej, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Żandarmerii Wojskowej); art. 150 § 4 k.k.s. W razie potrzeby - urząd skarbowy, inspektor kontroli skarbowej czy urząd celny może, zwrócić się do Policji, o udzielenie pomocy w zatrzymaniu (art. 150 § 2 k.k.s.).
15. Niezwłocznie po zatrzymaniu osoby podejrzanej, należy przystąpić do zebrania niezbędnych danych w sprawie, a o fakcie zatrzymania trzeba zawiadomić prokuratora (art. 244 § 4 zd. 1 k.p.k.). Zatrzymanemu przysługuje zażalenie do sądu. W zażaleniu zatrzymany może się domagać zbadania zasadności, legalności oraz prawidłowości jego zatrzymania. Sąd ma obowiązek niezwłocznego rozpoznania zażalenia na zatrzymanie osoby (art. 246 § 1 i 2 k.p.k.). W wypadku stwierdzenia bezzasadności, nielegalności lub nieprawidłowości zatrzymania sąd zawiadamia o tym prokuratora i organ przełożony nad organem, który dokonał zatrzymania (art. 246 § 4 k.p.k.).
16. Zatrzymanego należy natomiast zwolnić, gdy przyczyna zatrzymania ustanie, a także, gdy w ciągu 48 godzin od chwili zatrzymania nie zostanie on przekazany do dyspozycji sądu. Poza tym zatrzymanego należy zwolnić, gdy od tego momentu w ciągu 24 godzin nie zostanie mu przedstawione postanowienie sądu o zastosowaniu wobec niego tymczasowego aresztowania (art. 248 § 1 i 2 k.p.k.).
17. Nowością jest przepis art. 150 określający uprawnienia pozapolicyjnych organów dochodzenia w toku postępowania przygotowawczego. Przyjęto, że unormowanie, według którego uprawnienia procesowe Policji dotyczą także innych organów dochodzenia (art. 150 § 1), nie jest wystarczające. W praktyce bowiem z wielu tych uprawnień, zarówno w zakresie postępowania dowodowego, jak i w zakresie środków przymusu procesowego, niezmiernie trudno byłoby korzystać pracownikom urzędów skarbowych czy urzędów celnych, a także inspektorom kontroli skarbowej i funkcjonariuszom inspekcji celnej. Z tego powodu proponuje się wprowadzenie przepisu, według którego inne niż Policja organy dochodzenia mogą zwracać się do Policji o udzieleniu pomocy w dokonaniu czynności procesowych (art. 150 § 2). Od tych reguł proponuje się jednak dwa wyjątki dotyczące czynności związanych z integracją w prawo do wolności. Pierwszy wyjątek dotyczy przymusowego doprowadzenia. Zakłada się, że inne niż Policja, Straż Graniczna, Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego czy Żandarmeria Wojskowa organy dochodzenia nie są w stanie przymusowo doprowadzić uczestnika postępowania, który odmawia stawiennictwa. Dlatego czynność ta ma być dokonywana przez Policję na żądanie innych niż Policja organów dochodzenia (art. 150 § 3). Drugi wyjątek dotyczy zatrzymania (art. 150 § 4). Policja podejmuje w tej sprawie decyzje, a następnie ją wykonuje. Inne niż Policja organy będą mogły jedynie korzystać z ogólnie dostępnej instytucji ujęcia uregulowanej w art. 243 k.p.k. (uzasadnienie projektu rządowego kodeksu karnego skarbowego).