.. MAM NADZIEJĘ, ŻE NOWY RZĄD NIE DOKONA REDUKCJI ZATRUDNIENIA W APARACIE SKARBOWYM..."
"...Na izby i urzędy skarbowe nałożone zostały bardzo zróżnicowane, pracochłonne i rozległe obowiązki o charakterze fiskalnym i pozafiskalnym. Pragnę podkreślić, że znaczna część tych zadań, realizowanych tak na rzecz państwa jak i organów samorządowych, była narzucana aparatowi skarbowemu mimo protestów kolejnych ministrów finansów...".- mówi minister STANISŁAW STEC sekretarz stanu w MF, Generalny Inspektor Kontroli Skarbowej, poseł na Sejm nowej kadencji.
Niepokój i protesty w środowisku polskiej administracji skarbowej wzbudziła propozycja ograniczenia o 40, a nawet 50 proc. stanu zatrudnienia w urzędach skarbowych. Propozycja ta była związana z zamiarem wprowadzenia podatku liniowego, ale rozważana jest nadal, mimo, że koncepcja wprowadzenia tego podatku przestała być aktualna...
- Opinia, zgodnie z którą możliwa i celowa jest redukcja zatrudnienia w polskiej administracji skarbowej jest niewątpliwie propagandowo bardzo chwytliwa, tyle że w praktyce taka operacja jest moim zdaniem nierealna zarówno w razie wprowadzenia dochodowego podatku liniowego, jak i w przypadku jeżeli system podatkowy nie zostanie zmieniony. Przeświadczenie o możliwości tak drastycznego zmniejszenia polskiego aparatu skarbowego wynika z niepełnej znajomości realiów jego funkcjonowania. W powszechnym mniemaniu urząd skarbowy to instytucja, która głównie zajmuje się rozliczeniami podatkowymi. Mój niepokój budzi fakt, że ten uproszczony pogląd podzielają również politycy postulujący 40 a nawet 50% redukcję liczby pracowników administracji skarbowej. Sądzę, że dla wielu osób zaskakująca będzie informacja, że w skali całego kraju rozliczeniami PIT w urzędach skarbowych zajmuje się zaledwie 7 tys. osób. Gdyby nawet wszyscy oni zostali zwolnieni, a przecież PIT nadal pozostanie, to i tak nie stworzyłoby to możliwości uzyskania zapowiadanej redukcji o 40 do 50 procent zatrudnienia. Mogę już dziś zapewnić, że dopóki większość podatników w Polsce nie będzie się rozliczać drogą elektroniczną każde ograniczenie liczby pracowników sparaliżuje pracę aparatu skarbowego. W rzeczywistości jednak rozliczenia podatkowe to tylko jedna z kilkudziesięciu różnych funkcji urzędów skarbowych.
Na izby i urzędy skarbowe nałożone zostały bowiem bardzo zróżnicowane, pracochłonne i rozległe obowiązki o charakterze fiskalnym i pozafiskalnym. Pragnę podkreślić, że znaczna część tych zadań, realizowanych tak na rzecz państwa jak i organów samorządowych, była narzucana aparatowi skarbowemu mimo protestów kolejnych ministrów finansów. Lista tych zadań, obciążających zwłaszcza urzędy skarbowe nieustannie rośnie. Są one wykonywane w warunkach niedoboru etatów oraz braku środków na pokrywanie wydatków bieżących. Oto przykłady: urzędy skarbowe poza poborem podatków i niepodatkowych należności budżetowych, kontrolą podatkową, wykonywaniem obowiązków organu postępowania przygotowawczego w sprawach karnych skarbowych wykonują liczne inne zadania organów egzekucyjnych administracji poboru należności pieniężnych nie tylko w zakresie podatków, ale także na potrzeby innych wierzycieli (ZUS, grzywny orzekane w postępowaniu mandatowym itd.). Codziennie wydają zaświadczenia osobom korzystającym z zasiłków i wszelkich innych form pomocy społecznej, a także studentom ubiegającym się o pomoc stypendialną. Bardzo wiele nowych zadań urzędy skarbowe otrzymały w momencie , kiedy Polska stała się państwem członkowskim Unii Europejskiej. Są to zadania wymagające licznych kontaktów z krajami UE, z rozliczaniem faktur VAT, z informacjami, z wydawaniem zaświadczeń o zakupach samochodów. Jak wiadomo urzędy skarbowe badają oświadczenia majątkowe posłów, senatorów, samorządowców, a także sędziów i prokuratorów; wydają miliony zaświadczeń dla potrzeb emerytalnych, pomocy społecznej itp.; wydają interpretacje wiążące w trybie art. 14 ustawy Ordynacja podatkowa; załatwiają tysiące zapytań komorników sądowych odnośnie ujawnienia danych służących egzekucji sądowej - są praktycznie podwykonawcą każdej takiej egzekucji; wykonują coraz bardziej skomplikowaną obsługę podatnika, ułatwiając mu w możliwie najszerszym zakresie wykonywanie obowiązków podatkowych. Informacje, instruktaż, a od 1 września 2005 r. także korygowanie pomyłek i błędów na deklaracjach podatkowych bez udziału podatnika, prowadzą rejestrację podatników, utrzymują rejestry podatników wykorzystywane przez wszystkie struktury państwa (np. organy emerytalne, GUS, organy ścigania, samorządy).
" Gazeta Wyborcza" w publikacji "Zwolnienia w skarbówce?" cytuje wypowiedź Ireny Ożóg, byłej wiceminister finansów, a obecnie doradcy podatkowego, która mówiąc o tym, jak bardzo urzędnicy aparatu skarbowego obarczeni są dodatkowymi obowiązkami, stwierdza: " (...)nie ma co zwalniać urzędników skarbowych, bo jest to jeden z najlepiej działających aparatów urzędniczych w naszym kraju(...)"
Dobrze funkcjonujący aparat skarbowy jest jednym z najważniejszych elementów nowoczesnego państwa. Istnieje w naszym kraju pewien paradoks, na który wielokrotnie zawracało uwagę Ministerstwo Finansów: obarczanie urzędników skarbowym ciągle nowymi zadaniami wskazuje - z jednej strony na przeświadczenie kolejnych rządów i parlamentu, że jest to aparat bardzo sprawny i niezawodny, który wywiąże się odpowiedzialnie z najtrudniejszych zadań - a z drugiej strony dowodzi, że jego praca jest w istocie niedoceniana. Jest on traktowany jak zsubordynowany muł, na grzbiet którego można wrzucić każdy ciężar. W zestawieniu z tymi oczekiwaniami oraz utrwalona praktyką, nie ulega wątpliwości, że coraz większe oczekiwania wobec tego sektora administracji powinny uzasadniać jego wzmocnienie, a nie destabilizację i osłabienie kadrowe.
Pragnę podkreślić, że aktualnie obciążenie urzędów skarbowych obowiązkami jest tak duże, że w większości z nich konieczne stało się zatrudnianie stażystów do pomocy najbardziej czasochłonnych pracach.
Reforma administracji celno-skarbowej już przyniosła zmiany i przesunięcia. W okresie od początku 2003r. do końca pierwszej połowy 2005r. zatrudnienie w urzędach kontroli skarbowej zmniejszyło się już o 34,5%.
Decyzje dotyczące urzędów kontroli skarbowej, a nie urzędów skarbowych wynikały ze zmian w zadaniach i strukturze poszczególnych ogniw aparatu skarbowego. Przede wszystkim z odejściem z UKS-ów do służb celnych; szczególnego nadzoru podatkowego oraz przekazaniem kontroli tzw. dużych podmiotów do nowoutworzonych, wyspecjalizowanych urzędów skarbowych. Równocześnie, w ostatnim okresie, kontrola skarbowa rozwinęła nowe kierunki działania w zakresie wywiązywania się obywateli i firm z obowiązku podatkowego. Należy do nich kontrola nieujawnionych źródeł przychodów, której głównym celem jest zwiększenie dochodów budżetowych. Ponadto kontrola skarbowa podjęła działania o charakterze prewencyjnym polegające m.in. na badaniu zagadnienia instalowania i wykorzystania kas fiskalnych oraz na ujawnianiu i eliminowaniu zjawiska obrotu fikcyjnymi fakturami. Związane z tymi zdaniami czynności należą do szczególnie czasochłonnych i pracochłonnych. Praktyka potwierdza, że oddziaływanie tych kontroli przyczyniło się do zwiększenia liczby podatników rzetelnie wywiązujących się ze swoich obowiązków, co przekłada się bezpośrednio na wzrost deklarowanych przez nich wpływów budżetowych.
Ponadto, przy tak znaczącej redukcji zatrudnienia, pracownicy kontroli skarbowej zostali obciążeni nowymi i bardzo poważnymi, z punktu widzenia interesów państwa, zadaniami do których należą:
- kontrola wywiązywania się z warunków finansowania pomocy ze środków publicznych oraz środków pochodzących z Unii Europejskiej i międzynarodowych instytucji finansowych, podlegających zwrotowi,
- kontrola prawidłowości przekazywania środków własnych do budżetu Unii Europejskiej,
- certyfikacja i wydawanie deklaracji zamknięcia pomocy finansowej ze środków pochodzących z Unii Europejskiej,
- kontrola resortowa jednostek organizacyjnych administracji celnej i podatkowej podległych ministrowi właściwemu do spraw finansów publicznych, w tym urzędu obsługującego tego ministra,
- kontrola oświadczeń o stanie majątkowym osób, obowiązanych do ich składania, zatrudnionych lub pełniących służbę w jednostkach organizacyjnych administracji celnej, podatkowej oraz kontroli skarbowej podległych ministrowi właściwemu do spraw finansów publicznych, w tym w Ministerstwie Finansów.
Przedstawiłem dość szczegółową listę tych zadań, by uzasadnić, że zmniejszenie zatrudnienia nie tylko w izbach i urzędach skarbowych, ale również w ogniwach kontroli skarbowej może spowodować szereg negatywnych skutków dla ochrony interesów i praw majątkowych Skarbu Państwa. Wpłynęłoby ono dodatkowo niekorzystnie na poziom ściągalności podatków.
Sprawą ogromnie ważną było inne od tradycyjnego ukierunkowanie kontroli , zarówno tej prowadzonej przez urzędy skarbowe , jak i tej , którą prowadza Urzędy Kontroli Skarbowej. Obecnie działania kontrolne skierowane są głownie na szarą strefę, a nie na podatników , którzy systematycznie się rozliczają. Bardzo wnikliwie obserwowani są nie ci podatnicy, którzy nieświadomie popełnili błąd, ale ci którzy nie rejestrują działalności i ci którzy "kupują koszty". Efekty już są : w roku 2005 wpływy podatkowe do budżetu odnotowane w końcu września przekroczyły 76% planowanych, pragnę podkreślić, że w ciągu mojej 11-letniej pracy w Sejmowej Komisji Finansów Publicznych nigdy nie spotkałem się z tak dobrą realizacja założonych wpływów podatkowych.
Eksperci szwedzcy , którzy w ramach programu PHARE pracowali nad modernizacją polskiego systemu podatkowego podkreślali znaczenie stabilizacji aparatu skarbowego, zwracali również uwagę na trudne i bardzo ważne problemy, jakimi ciągle są identyfikacja środowiska administracji skarbowej ze swoim zawodem i jego integracja...
Obecny rozwój nowoczesnych administracji podatkowych, wynikający między innymi z wzajemnych zobowiązań wewnątrz Unii Europejskiej, prowadzi nie do ograniczenia administracji lecz jej stabilizacji, coraz staranniejszego wykonywania zadań o ogromnym znaczeniu dla każdego kraju, kompleksowej i życzliwej obsługi podatników, zwłaszcza osób fizycznych oraz zabezpieczenia interesów finansowych budżetu Unii Europejskiej.
Polska administracja skarbowa jest przepracowana i narażona na ostracyzm społeczny w znacznie większym stopniu niż ma to miejsce w krajach o utrwalonej tradycji płacenia podatków. W wielu wypadkach krytyka jej funkcjonowania jest uzasadniona, ale niechętne nastawienie społeczne do pracowników aparatu skarbowego często wynika wyłącznie z faktu, że nikt nie lubi płacić podatków. Sądzę, że stabilizacja środowiska aparatu skarbowego, identyfikacja ciągle jeszcze zdecydowanie za słabo wynagradzanych jego pracowników ze swoim zawodem, to wartości same w sobie i nie powinniśmy niszczyć tego, co już udało się w tej dziedzinie osiągnąć To środowisko wymaga wsparcia ze strony władz państwa, a przede wszystkim ze strony kierownictwa resortu finansów.
W zestawieniu z tym radykalne " cięcia" w zatrudnieniu muszą doprowadzić nieuchronnie do destabilizacji zespołów i pracy w atmosferze lęku: " kto następny do zwolnienia." Takie myślenie niszczy w zespołach pracowniczych zapał i ambicje.
Szkoda byłaby tym większa, że ludzie aparatu skarbowego w ciągu ostatnich lat stoczyli prawdziwą batalię o poprawę swojego wizerunku w oczach społeczeństwa. Pragnę zwrócić uwagę na cenne inicjatywy urzędów skarbowych, mające na celu podniesienie jakości ich pracy Do dziś już 35 placówek w Polsce uzyskało certyfikat jakości ISO. Czasochłonny i pracochłonny, wymagający dużego osobistego zaangażowania ze strony zespołów proces zdobywania tego certyfikatu w żadnym przypadku nie był narzucony przez resort. Urzędy same ubiegały się o naszą zgodę i prześcigały w zgłaszaniu indywidualnych propozycji poprawy jakości swojego funkcjonowania. Jest to wyraz ambicji zawodowych tego środowiska, konkretny dowód potrzeby identyfikacji urzędników ze swoim zawodem i dążenia do większej społecznej akceptacji dla ich działalności. Jako sekretarz stanu w MF i Generalny Inspektor Kontroli Skarbowej nadzorujący pracę aparatu skarbowego, bardzo uważnie obserwowałem i analizowałem zmiany na korzyść we wzajemnych stosunkach podatnik-urzędnik i mogę powiedzieć, że ostatnie lata przyniosły w tej dziedzinie rzeczywisty przełom. Urzędy skarbowe włożyły ogromny wysiłek , aby przekonać społeczeństwo, że ich działalność nie sprowadza się wyłącznie do mechanicznego poboru podatków. Coraz więcej przedsiębiorców potwierdza, iż pojawił się nowy typ urzędnika skarbowego, któremu zależy na tym by pomóc przedsiębiorcom w rozwiązaniu ich problemów podatkowych szukając rozwiązań, które umożliwiałyby dalszy rozwój zagrożonym kłopotami firmom. Przyjazny stosunek urzędów skarbowych do obywatela wyraża się również w szacunku dla jego czasu , o czym świadczy wiele wprowadzonych ułatwień. W większości US w kraju utworzone zostały specjalne sale obsługi podatnika, dzięki którym może on wszystkie swoje sprawy załatwić w jednym miejscu. Wyraźnie poprawiła się znajomość języków obcych wśród pracowników . Niemal w każdym urzędzie, nawet w małych miejscowościach, jest osoba, która może udzielić wyjaśnień w języku angielskim lub niemieckim. W niektórych placówkach są pracownicy, którzy specjalnie uczyli się języka migowego, by porozumieć się z wcale niemałą grupą osób głuchoniemych. Nie bez powodu więc w ciągu ostatnich trzech lat urzędy skarbowe były laureatami kolejnych edycji konkursu Urzędu Służby Cywilnej "Na najbardziej przyjazny urząd administracji państwowej, a w ostatniej edycji konkursu BCC i MF " Urząd Skarbowy Przyjazny Przedsiębiorcy" na taką ocenę zasłużyło aż 65 urzędów w kraju.
W pełni potwierdzam opinię Ireny Ożóg, byłej wiceminister finansów odpowiedzialnej za pion podatkowy. I twierdzę, że aparat skarbowy jest nie tylko jednym z najlepiej działających aparatów urzędniczych w naszym kraju, ale jest aparatem najlepiej działającym.
Jakie warunki, Pana zdaniem, musiałyby być spełnione, aby jakakolwiek redukcja zatrudnienia w administracji skarbowej była realna?
Przede wszystkim system podatkowy musi być radykalnie uproszczony, a sądzę, że nasz kraj dzieli od tego momentu jeszcze dość długi czas. Ponadto musi być zakończany proces pełnej informatyzacji w urzędach skarbowych umożliwiający przekazywanie przez podatnika deklaracji i wszelkich pism drogą elektroniczną. W tej dziedzinie muszą być jak najprędzej nadrobione opóźnienia.
Innym powodem , który sprawia, że zakres redukcji nie może być tak szeroki, jak zapowiadany, jest wysoka dynamika zmian w stanie prawnym w dziedzinie podatków. Przepisy podatkowe zmieniają się nieustannie i trudno uznać za słuszne, iż stosownie do zmiany, w razie komplikacji lub uproszczenia podatków zwalnia się połowę z takim trudem wyszkolonych pracowników skarbowych po to, by potem znów przyjmować nowych, szkolić i ponosić zbędne koszty.
Uwolnienie części urzędników od niektórych obowiązków - w razie uproszczenia podatków i dostarczenia sprawniejszych narzędzi - powinno być przede wszystkim okazją do restrukturyzacji zatrudnienia, wyrównania niedoborów w zatrudnieniu, wzmocnienia niektórych funkcji (np. kontrola, egzekucja, obsługa podatnika, informacje, ściganie przestępstw podatkowych). Nawet w razie podjęcia niekorzystnej dla interesów Skarbu Państwa i samorządów decyzji o redukcji administracji skarbowej, redukcja ta nie mogłaby nastąpić w krótkim czasie z uwagi na skutki budżetowe. Zwolnienia dużej liczby osób wiązałyby się bowiem z koniecznością wypłaty odpraw zwalnianym pracownikom, a także wypłatą zasiłków dla bezrobotnych, tym z nich, którzy nie uzyskaliby pracy. Stąd też ewentualne oszczędności budżetowe wynikające z ograniczenia zatrudnienia w tym sektorze administracji są bardzo dyskusyjne przy jednoczesnym ryzyku istotnego pogorszenia ochrony finansowych interesów państwa i skutków dla rynku pracy.
Jako ustępujący Generalny Inspektor Kontroli Skarbowej i jako poseł na Sejm w nowej kadencji czuję się zobligowany do przekazania i uzasadnienia opinii, iż aktualna sytuacja w zakresie funkcjonowania urzędów skarbowych i służb kontroli skarbowej kształtuje się w sposób uniemożliwiający jakiekolwiek ograniczenia w ich stanie zatrudnienia. Wierzę, że nowe kierownictwo resortu finansów przed podjęciem ostatecznej decyzji o planowanej redukcji personalnej w aparacie skarbowym z uwagą przyjrzy się realiom, które zasygnalizowałem.
Rozmawiała: Jolanta Liczbińska
"...Na izby i urzędy skarbowe nałożone zostały bardzo zróżnicowane, pracochłonne i rozległe obowiązki o charakterze fiskalnym i pozafiskalnym. Pragnę podkreślić, że znaczna część tych zadań, realizowanych tak na rzecz państwa jak i organów samorządowych, była narzucana aparatowi skarbowemu mimo protestów kolejnych ministrów finansów...".- mówi minister STANISŁAW STEC sekretarz stanu w MF, Generalny Inspektor Kontroli Skarbowej, poseł na Sejm nowej kadencji.
Niepokój i protesty w środowisku polskiej administracji skarbowej wzbudziła propozycja ograniczenia o 40, a nawet 50 proc. stanu zatrudnienia w urzędach skarbowych. Propozycja ta była związana z zamiarem wprowadzenia podatku liniowego, ale rozważana jest nadal, mimo, że koncepcja wprowadzenia tego podatku przestała być aktualna...
- Opinia, zgodnie z którą możliwa i celowa jest redukcja zatrudnienia w polskiej administracji skarbowej jest niewątpliwie propagandowo bardzo chwytliwa, tyle że w praktyce taka operacja jest moim zdaniem nierealna zarówno w razie wprowadzenia dochodowego podatku liniowego, jak i w przypadku jeżeli system podatkowy nie zostanie zmieniony. Przeświadczenie o możliwości tak drastycznego zmniejszenia polskiego aparatu skarbowego wynika z niepełnej znajomości realiów jego funkcjonowania. W powszechnym mniemaniu urząd skarbowy to instytucja, która głównie zajmuje się rozliczeniami podatkowymi. Mój niepokój budzi fakt, że ten uproszczony pogląd podzielają również politycy postulujący 40 a nawet 50% redukcję liczby pracowników administracji skarbowej. Sądzę, że dla wielu osób zaskakująca będzie informacja, że w skali całego kraju rozliczeniami PIT w urzędach skarbowych zajmuje się zaledwie 7 tys. osób. Gdyby nawet wszyscy oni zostali zwolnieni, a przecież PIT nadal pozostanie, to i tak nie stworzyłoby to możliwości uzyskania zapowiadanej redukcji o 40 do 50 procent zatrudnienia. Mogę już dziś zapewnić, że dopóki większość podatników w Polsce nie będzie się rozliczać drogą elektroniczną każde ograniczenie liczby pracowników sparaliżuje pracę aparatu skarbowego. W rzeczywistości jednak rozliczenia podatkowe to tylko jedna z kilkudziesięciu różnych funkcji urzędów skarbowych.
Na izby i urzędy skarbowe nałożone zostały bowiem bardzo zróżnicowane, pracochłonne i rozległe obowiązki o charakterze fiskalnym i pozafiskalnym. Pragnę podkreślić, że znaczna część tych zadań, realizowanych tak na rzecz państwa jak i organów samorządowych, była narzucana aparatowi skarbowemu mimo protestów kolejnych ministrów finansów. Lista tych zadań, obciążających zwłaszcza urzędy skarbowe nieustannie rośnie. Są one wykonywane w warunkach niedoboru etatów oraz braku środków na pokrywanie wydatków bieżących. Oto przykłady: urzędy skarbowe poza poborem podatków i niepodatkowych należności budżetowych, kontrolą podatkową, wykonywaniem obowiązków organu postępowania przygotowawczego w sprawach karnych skarbowych wykonują liczne inne zadania organów egzekucyjnych administracji poboru należności pieniężnych nie tylko w zakresie podatków, ale także na potrzeby innych wierzycieli (ZUS, grzywny orzekane w postępowaniu mandatowym itd.). Codziennie wydają zaświadczenia osobom korzystającym z zasiłków i wszelkich innych form pomocy społecznej, a także studentom ubiegającym się o pomoc stypendialną. Bardzo wiele nowych zadań urzędy skarbowe otrzymały w momencie , kiedy Polska stała się państwem członkowskim Unii Europejskiej. Są to zadania wymagające licznych kontaktów z krajami UE, z rozliczaniem faktur VAT, z informacjami, z wydawaniem zaświadczeń o zakupach samochodów. Jak wiadomo urzędy skarbowe badają oświadczenia majątkowe posłów, senatorów, samorządowców, a także sędziów i prokuratorów; wydają miliony zaświadczeń dla potrzeb emerytalnych, pomocy społecznej itp.; wydają interpretacje wiążące w trybie art. 14 ustawy Ordynacja podatkowa; załatwiają tysiące zapytań komorników sądowych odnośnie ujawnienia danych służących egzekucji sądowej - są praktycznie podwykonawcą każdej takiej egzekucji; wykonują coraz bardziej skomplikowaną obsługę podatnika, ułatwiając mu w możliwie najszerszym zakresie wykonywanie obowiązków podatkowych. Informacje, instruktaż, a od 1 września 2005 r. także korygowanie pomyłek i błędów na deklaracjach podatkowych bez udziału podatnika, prowadzą rejestrację podatników, utrzymują rejestry podatników wykorzystywane przez wszystkie struktury państwa (np. organy emerytalne, GUS, organy ścigania, samorządy).
" Gazeta Wyborcza" w publikacji "Zwolnienia w skarbówce?" cytuje wypowiedź Ireny Ożóg, byłej wiceminister finansów, a obecnie doradcy podatkowego, która mówiąc o tym, jak bardzo urzędnicy aparatu skarbowego obarczeni są dodatkowymi obowiązkami, stwierdza: " (...)nie ma co zwalniać urzędników skarbowych, bo jest to jeden z najlepiej działających aparatów urzędniczych w naszym kraju(...)"
Dobrze funkcjonujący aparat skarbowy jest jednym z najważniejszych elementów nowoczesnego państwa. Istnieje w naszym kraju pewien paradoks, na który wielokrotnie zawracało uwagę Ministerstwo Finansów: obarczanie urzędników skarbowym ciągle nowymi zadaniami wskazuje - z jednej strony na przeświadczenie kolejnych rządów i parlamentu, że jest to aparat bardzo sprawny i niezawodny, który wywiąże się odpowiedzialnie z najtrudniejszych zadań - a z drugiej strony dowodzi, że jego praca jest w istocie niedoceniana. Jest on traktowany jak zsubordynowany muł, na grzbiet którego można wrzucić każdy ciężar. W zestawieniu z tymi oczekiwaniami oraz utrwalona praktyką, nie ulega wątpliwości, że coraz większe oczekiwania wobec tego sektora administracji powinny uzasadniać jego wzmocnienie, a nie destabilizację i osłabienie kadrowe.
Pragnę podkreślić, że aktualnie obciążenie urzędów skarbowych obowiązkami jest tak duże, że w większości z nich konieczne stało się zatrudnianie stażystów do pomocy najbardziej czasochłonnych pracach.
Reforma administracji celno-skarbowej już przyniosła zmiany i przesunięcia. W okresie od początku 2003r. do końca pierwszej połowy 2005r. zatrudnienie w urzędach kontroli skarbowej zmniejszyło się już o 34,5%.
Decyzje dotyczące urzędów kontroli skarbowej, a nie urzędów skarbowych wynikały ze zmian w zadaniach i strukturze poszczególnych ogniw aparatu skarbowego. Przede wszystkim z odejściem z UKS-ów do służb celnych; szczególnego nadzoru podatkowego oraz przekazaniem kontroli tzw. dużych podmiotów do nowoutworzonych, wyspecjalizowanych urzędów skarbowych. Równocześnie, w ostatnim okresie, kontrola skarbowa rozwinęła nowe kierunki działania w zakresie wywiązywania się obywateli i firm z obowiązku podatkowego. Należy do nich kontrola nieujawnionych źródeł przychodów, której głównym celem jest zwiększenie dochodów budżetowych. Ponadto kontrola skarbowa podjęła działania o charakterze prewencyjnym polegające m.in. na badaniu zagadnienia instalowania i wykorzystania kas fiskalnych oraz na ujawnianiu i eliminowaniu zjawiska obrotu fikcyjnymi fakturami. Związane z tymi zdaniami czynności należą do szczególnie czasochłonnych i pracochłonnych. Praktyka potwierdza, że oddziaływanie tych kontroli przyczyniło się do zwiększenia liczby podatników rzetelnie wywiązujących się ze swoich obowiązków, co przekłada się bezpośrednio na wzrost deklarowanych przez nich wpływów budżetowych.
Ponadto, przy tak znaczącej redukcji zatrudnienia, pracownicy kontroli skarbowej zostali obciążeni nowymi i bardzo poważnymi, z punktu widzenia interesów państwa, zadaniami do których należą:
- kontrola wywiązywania się z warunków finansowania pomocy ze środków publicznych oraz środków pochodzących z Unii Europejskiej i międzynarodowych instytucji finansowych, podlegających zwrotowi,
- kontrola prawidłowości przekazywania środków własnych do budżetu Unii Europejskiej,
- certyfikacja i wydawanie deklaracji zamknięcia pomocy finansowej ze środków pochodzących z Unii Europejskiej,
- kontrola resortowa jednostek organizacyjnych administracji celnej i podatkowej podległych ministrowi właściwemu do spraw finansów publicznych, w tym urzędu obsługującego tego ministra,
- kontrola oświadczeń o stanie majątkowym osób, obowiązanych do ich składania, zatrudnionych lub pełniących służbę w jednostkach organizacyjnych administracji celnej, podatkowej oraz kontroli skarbowej podległych ministrowi właściwemu do spraw finansów publicznych, w tym w Ministerstwie Finansów.
Przedstawiłem dość szczegółową listę tych zadań, by uzasadnić, że zmniejszenie zatrudnienia nie tylko w izbach i urzędach skarbowych, ale również w ogniwach kontroli skarbowej może spowodować szereg negatywnych skutków dla ochrony interesów i praw majątkowych Skarbu Państwa. Wpłynęłoby ono dodatkowo niekorzystnie na poziom ściągalności podatków.
Sprawą ogromnie ważną było inne od tradycyjnego ukierunkowanie kontroli , zarówno tej prowadzonej przez urzędy skarbowe , jak i tej , którą prowadza Urzędy Kontroli Skarbowej. Obecnie działania kontrolne skierowane są głownie na szarą strefę, a nie na podatników , którzy systematycznie się rozliczają. Bardzo wnikliwie obserwowani są nie ci podatnicy, którzy nieświadomie popełnili błąd, ale ci którzy nie rejestrują działalności i ci którzy "kupują koszty". Efekty już są : w roku 2005 wpływy podatkowe do budżetu odnotowane w końcu września przekroczyły 76% planowanych, pragnę podkreślić, że w ciągu mojej 11-letniej pracy w Sejmowej Komisji Finansów Publicznych nigdy nie spotkałem się z tak dobrą realizacja założonych wpływów podatkowych.
Eksperci szwedzcy , którzy w ramach programu PHARE pracowali nad modernizacją polskiego systemu podatkowego podkreślali znaczenie stabilizacji aparatu skarbowego, zwracali również uwagę na trudne i bardzo ważne problemy, jakimi ciągle są identyfikacja środowiska administracji skarbowej ze swoim zawodem i jego integracja...
Obecny rozwój nowoczesnych administracji podatkowych, wynikający między innymi z wzajemnych zobowiązań wewnątrz Unii Europejskiej, prowadzi nie do ograniczenia administracji lecz jej stabilizacji, coraz staranniejszego wykonywania zadań o ogromnym znaczeniu dla każdego kraju, kompleksowej i życzliwej obsługi podatników, zwłaszcza osób fizycznych oraz zabezpieczenia interesów finansowych budżetu Unii Europejskiej.
Polska administracja skarbowa jest przepracowana i narażona na ostracyzm społeczny w znacznie większym stopniu niż ma to miejsce w krajach o utrwalonej tradycji płacenia podatków. W wielu wypadkach krytyka jej funkcjonowania jest uzasadniona, ale niechętne nastawienie społeczne do pracowników aparatu skarbowego często wynika wyłącznie z faktu, że nikt nie lubi płacić podatków. Sądzę, że stabilizacja środowiska aparatu skarbowego, identyfikacja ciągle jeszcze zdecydowanie za słabo wynagradzanych jego pracowników ze swoim zawodem, to wartości same w sobie i nie powinniśmy niszczyć tego, co już udało się w tej dziedzinie osiągnąć To środowisko wymaga wsparcia ze strony władz państwa, a przede wszystkim ze strony kierownictwa resortu finansów.
W zestawieniu z tym radykalne " cięcia" w zatrudnieniu muszą doprowadzić nieuchronnie do destabilizacji zespołów i pracy w atmosferze lęku: " kto następny do zwolnienia." Takie myślenie niszczy w zespołach pracowniczych zapał i ambicje.
Szkoda byłaby tym większa, że ludzie aparatu skarbowego w ciągu ostatnich lat stoczyli prawdziwą batalię o poprawę swojego wizerunku w oczach społeczeństwa. Pragnę zwrócić uwagę na cenne inicjatywy urzędów skarbowych, mające na celu podniesienie jakości ich pracy Do dziś już 35 placówek w Polsce uzyskało certyfikat jakości ISO. Czasochłonny i pracochłonny, wymagający dużego osobistego zaangażowania ze strony zespołów proces zdobywania tego certyfikatu w żadnym przypadku nie był narzucony przez resort. Urzędy same ubiegały się o naszą zgodę i prześcigały w zgłaszaniu indywidualnych propozycji poprawy jakości swojego funkcjonowania. Jest to wyraz ambicji zawodowych tego środowiska, konkretny dowód potrzeby identyfikacji urzędników ze swoim zawodem i dążenia do większej społecznej akceptacji dla ich działalności. Jako sekretarz stanu w MF i Generalny Inspektor Kontroli Skarbowej nadzorujący pracę aparatu skarbowego, bardzo uważnie obserwowałem i analizowałem zmiany na korzyść we wzajemnych stosunkach podatnik-urzędnik i mogę powiedzieć, że ostatnie lata przyniosły w tej dziedzinie rzeczywisty przełom. Urzędy skarbowe włożyły ogromny wysiłek , aby przekonać społeczeństwo, że ich działalność nie sprowadza się wyłącznie do mechanicznego poboru podatków. Coraz więcej przedsiębiorców potwierdza, iż pojawił się nowy typ urzędnika skarbowego, któremu zależy na tym by pomóc przedsiębiorcom w rozwiązaniu ich problemów podatkowych szukając rozwiązań, które umożliwiałyby dalszy rozwój zagrożonym kłopotami firmom. Przyjazny stosunek urzędów skarbowych do obywatela wyraża się również w szacunku dla jego czasu , o czym świadczy wiele wprowadzonych ułatwień. W większości US w kraju utworzone zostały specjalne sale obsługi podatnika, dzięki którym może on wszystkie swoje sprawy załatwić w jednym miejscu. Wyraźnie poprawiła się znajomość języków obcych wśród pracowników . Niemal w każdym urzędzie, nawet w małych miejscowościach, jest osoba, która może udzielić wyjaśnień w języku angielskim lub niemieckim. W niektórych placówkach są pracownicy, którzy specjalnie uczyli się języka migowego, by porozumieć się z wcale niemałą grupą osób głuchoniemych. Nie bez powodu więc w ciągu ostatnich trzech lat urzędy skarbowe były laureatami kolejnych edycji konkursu Urzędu Służby Cywilnej "Na najbardziej przyjazny urząd administracji państwowej, a w ostatniej edycji konkursu BCC i MF " Urząd Skarbowy Przyjazny Przedsiębiorcy" na taką ocenę zasłużyło aż 65 urzędów w kraju.
W pełni potwierdzam opinię Ireny Ożóg, byłej wiceminister finansów odpowiedzialnej za pion podatkowy. I twierdzę, że aparat skarbowy jest nie tylko jednym z najlepiej działających aparatów urzędniczych w naszym kraju, ale jest aparatem najlepiej działającym.
Jakie warunki, Pana zdaniem, musiałyby być spełnione, aby jakakolwiek redukcja zatrudnienia w administracji skarbowej była realna?
Przede wszystkim system podatkowy musi być radykalnie uproszczony, a sądzę, że nasz kraj dzieli od tego momentu jeszcze dość długi czas. Ponadto musi być zakończany proces pełnej informatyzacji w urzędach skarbowych umożliwiający przekazywanie przez podatnika deklaracji i wszelkich pism drogą elektroniczną. W tej dziedzinie muszą być jak najprędzej nadrobione opóźnienia.
Innym powodem , który sprawia, że zakres redukcji nie może być tak szeroki, jak zapowiadany, jest wysoka dynamika zmian w stanie prawnym w dziedzinie podatków. Przepisy podatkowe zmieniają się nieustannie i trudno uznać za słuszne, iż stosownie do zmiany, w razie komplikacji lub uproszczenia podatków zwalnia się połowę z takim trudem wyszkolonych pracowników skarbowych po to, by potem znów przyjmować nowych, szkolić i ponosić zbędne koszty.
Uwolnienie części urzędników od niektórych obowiązków - w razie uproszczenia podatków i dostarczenia sprawniejszych narzędzi - powinno być przede wszystkim okazją do restrukturyzacji zatrudnienia, wyrównania niedoborów w zatrudnieniu, wzmocnienia niektórych funkcji (np. kontrola, egzekucja, obsługa podatnika, informacje, ściganie przestępstw podatkowych). Nawet w razie podjęcia niekorzystnej dla interesów Skarbu Państwa i samorządów decyzji o redukcji administracji skarbowej, redukcja ta nie mogłaby nastąpić w krótkim czasie z uwagi na skutki budżetowe. Zwolnienia dużej liczby osób wiązałyby się bowiem z koniecznością wypłaty odpraw zwalnianym pracownikom, a także wypłatą zasiłków dla bezrobotnych, tym z nich, którzy nie uzyskaliby pracy. Stąd też ewentualne oszczędności budżetowe wynikające z ograniczenia zatrudnienia w tym sektorze administracji są bardzo dyskusyjne przy jednoczesnym ryzyku istotnego pogorszenia ochrony finansowych interesów państwa i skutków dla rynku pracy.
Jako ustępujący Generalny Inspektor Kontroli Skarbowej i jako poseł na Sejm w nowej kadencji czuję się zobligowany do przekazania i uzasadnienia opinii, iż aktualna sytuacja w zakresie funkcjonowania urzędów skarbowych i służb kontroli skarbowej kształtuje się w sposób uniemożliwiający jakiekolwiek ograniczenia w ich stanie zatrudnienia. Wierzę, że nowe kierownictwo resortu finansów przed podjęciem ostatecznej decyzji o planowanej redukcji personalnej w aparacie skarbowym z uwagą przyjrzy się realiom, które zasygnalizowałem.
Rozmawiała: Jolanta Liczbińska
